Ένοχος για γενοκτονία και εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας κρίθηκε ο de facto δικτάτορας της Γουατεμάλας Efraín Ríos Montt. Μετά από πολύχρονη οργάνωση και μάχη στα δικαστήρια, αποδόθηκε η δικαιοσύνη για τους αυτόχθονες Μάγια-Ιξίλ.

Η ετυμηγορία μεταδόθηκε απευθείας μέσω διαδικτύου [es] καθώς επίσης και μέσω συνεχών ενημερώσεων στο Twitter.

Ο Ríos Montt κρίθηκε ένοχος και καταδικάστηκε σε 80 χρόνια κάθειρξης, ενώ ο πρώην Διευθυντής Πληροφοριών, José Mauricio Rodriguez Sanchez, κηρύχθηκε αθώος.

Ο Rios Montt κυβέρνησε τη Γουατεμάλα από το Μάρτιο του 1982 μέχρι τον Αυγουστο του 1983, κατά τη διάρκεια του εμφυλίου πολέμου που κράτησε 36 χρόνια. Όπως εξηγεί η Xeni Jardin στο BoingBoing: «Ο 86χρονος πρώην Στρατηγός και αρχηγός του κράτος κατηγορήθηκε για εγκλήματα κατά τη διάρκεια μιας επιχείρησης κατά των ανταρτών την περίοδο 1982-1983, η οποία είχε ως αποτέλεσμα το θάνατο 1.771 Μάγια-Ιξίλ.»

Ο Rios Montt στην δίκη για γενοκτονία. Ημέρα 26. Φωτογραφία του James Rodriguez στο MiMundo.org, Χρήση μετά από άδεια.

Οι ιθαγενείς της Γουατεμάλας επηρεάστηκαν έντονα από τον πόλεμο: έχασαν τη γη τους, τα σπίτια, τα ζώα και τις καλλιέργειές τους, ενώ αναγκάστηκαν να ζήσουν κρυμμένοι στα βουνά. Μετά τον πόλεμο η πολιτεία τους προσέφερε πολύ λίγες ευκαιρίες.

Σήμερα, οι κοινότητες των Ιξίλ συγκαταλέγονται στις φτωχότερες της χώρας, με το 77% να ζει στην ένδεια [es]. Στη Γουατεμάλα, όπου περίπου το 40% του πληθυσμού είναι αυτόχθονες, οχτώ στους δέκα αυτόχθονες είναι φτωχοί, ενώ ο ρατσισμός έχει αντίκτυπο στις ευκαιρίες για εκπαίδευση και εργασία.

Παρά την φτώχεια τους, οι επιζήσαντες δεν ζητούσαν αποζημιώσεις. Ζητούσαν μόνο δικαιοσύνη, όπως δήλωσε ο ενάγων της υπόθεσης γενοκτονίας, κος. Benjamín Jerónimo, στο δικαστήριο κατά την τελική του αγόρευση σε μία ιδιαίτερα πολύπλοκη δίκη, την οποία η Διεθνής Αμνηστία συνόψισε σε 10 στοιχεία:

Διαπράχθηκε γενοκτονία, διαπράχθηκαν εγκλήματα κατά της Ανθρωπότητας και σήμερα 100 μάρτυρες ήρθαν εδώ για να πουν την αλήθεια δημόσια, για να ζητήσουν δικαιοσύνη για όλα όσα υπέφεραν…Δεν ζητάμε εκδίκηση, θέλουμε μόνο πραγματική ειρήνη, με δικαιοσύνη, σεβασμό, ισότητα, αξιοπρέπεια…Αυτό ζητάμε.

Χρειάζονται περισσότερες από 10 ώρες για να ταξιδέψει κανείς από την περιοχή των Ιξίλ μέχρι την πόλη της Γουατεμάλα, όπου έλαβε χώρα και η δίκη. Παρά το χαμηλό τους εισόδημα και την απόσταση, τα μέλη της κοινότητας Ιξίλ ήταν παρόντα σε κάθε ημέρα της δίκης, όπως φαίνεται και από τις φωτογραφίες του James Rodriguez στο MiMundo.org και την κάλυψη της Xeni Jardin στην ιστοσελίδα Boing Boing. Η Xeni δημοσίευσε απευθείας στο Twitter την τελική απόφαση από το δικαστήριο.

Φωτογραφία του James Rodríguez, Mimundo.org. Χρήση μετά από άδεια.

Ένα βίντεο που εξηγεί όλα τα στοιχεία που οδήγησαν στις κατηγορίες αυτές δημοσιεύθηκε στο κανάλι PBS στις ΗΠΑ και προκάλεσε συζητήσεις για την ανάμειξη του προέδρου Ρήγκαν. Το άρθρο «Η τελική μάχη: Επιχείρηση Rios Montt κατά των ανταρτών: Έγγραφα των ΗΠΑ και της Γουατεμάλας περιγράφουν τη στρατηγική πίσω από την ”Καμένη Γη”» του Αρχείου Εθνικής Ασφάλειας (The National Security Archive) προσθέτει:

Οι τακτικές της “καμένης γης” του Ríos Montt καταγράφονται σε μια συλλογή εγγράφων του στρατού της Γουατεμάλας, τα οποία συντάχθηκαν τον Ιούνιο και τον Αύγουστο του 1982, συνδέθηκαν με την Επιχείρηση Σοφία (Operation Sofia) — μια σειρά “εκκαθαρίσεων” στην περιοχή των Ιξίλ με στόχο τον θάνατο μαχητών του EGP (αντάρτικο κίνημα) και την καταστροφή της “βάσης στήριξης” τους (ο πληθυσμός των Μάγια-Ιξίλ). Τα έγγραφα της Επιχείρησης Σοφία δόθηκαν στο Αρχείο Εθνικής Ασφάλειας το 2009 και με τη σειρά του αυτό τα παρέδωσε στους κατηγόρους ως αποδεικτικά στοιχεία για την υπόθεση της γενοκτονίας.

Η δίκη αυτή αποτελεί παράδειγμα ανοιχτής δικαιοσύνης, μιας και παρασχέθηκε διερμηνεία για τα μέλη της κοινότητας των Ιξίλ καθ’ όλη την διάρκεια της δίκης, ελεύθερη είσοδος στα ΜΜΕ και μεγάλη επικοινωνία στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.

Παράλληλα με την αντιπαράθεση στο δικαστήριο, έντονη συζήτηση – μάχη ιδεών και στοιχείων – έλαβε χώρα και στο Διαδίκτυο.

Οι χρήστες χρησιμοποιούσαν τα hashtag #riosmontt, #genocidegt και #sihubogenocidio («ναι, ήταν γενοκτονία»), ενώ υπήρχαν απευθείας μεταδόσεις εδώ [es] (ήχος), εδώ [es] κι εδώ [es].

Υπάρχουν ακόμα κάποιοι που αρνούνται πως πρόκειται για γενοκτονία και που χρησιμοποιούν το hashtag #nohubogenocidio («όχι, δεν ήταν γενοκτονία») για να μοιραστούν τις απόψεις τους.

Κατά την διάρκεια της δίκης, πολλοί πήραν έναν όρκο και μοιράστηκαν μια φωτογραφία για να δείξουν την στήριξή τους στον αγώνα για δικαιοσύνη.

Πολλοί εθελοντές σε όλο τον κόσμο από το NISGUA, το Peace Brigades International, το Collectif Guatemala καθώς και άλλες ΜΚΟ συνεργάστηκαν και βοήθησαν οικογένειες επιζώντων κατά την διάρκεια της δίκης. Ετοίμασαν επίσης κείμενα στα Αγγλικά και τα Γαλλικά για να τα μοιραστούν με τον κόσμο.

Μετά από τριάντα χρόνια, αυτή η ετυμηγορία-ορόσημο, η οποία πραγματώνει το πνεύμα της Συνθήκης για την Πρόληψη και Καταστολή του Εγκλήματος της Γενοκτονίας και την επιβολή τιμωρίας για τα εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας, αποτελεί ένα μέτρο ασφαλείας για τον καθένα, καθώς αποτελεί δεδικασμένο για κάθε τρέχουσα διαμάχη στον κόσμο. Αποτελεί μια ακτίνα ελπίδας για ολόκληρα χωριά στην Συρία, τα οποία χαρακτηρίζονται ως «ο εχθρός», για τις δοκιμασίες των Rohingya στην Μιανμάρ, καθώς για όλες τις μελλοντικές διαμάχες.

Επιπλέον, σηματοδοτεί μια νέα αρχή για μια ενωμένη Γουατεμάλα, η οποία θα αγκαλιάζει αλλά και θα διδάσκεται από τις αξίες και τις διαφορές 24 εθνών, ξεκινώντας με το δίδαγμα του θάρρους, της υπομονής και του αγώνα για την δικαιοσύνη χωρίς βία που έδωσε ο λαός των Ιξίλ. Όπως είπε και η διαδικτυακή εφημερίδα του Ελ Σαλβαντόρ El Faro, οι Ιξίλ ήδη πέτυχαν μία νίκη [es].

Φωτογραφία της @xeni: “Η Juana Sanchez Toma, μέλος των Ιξίλ και θύμα βιασμού από την οποία πήραμε συνέντευξη για το @newshour. ‘Ονειρεύτηκα την δικαιοσύνη. Και τώρα την βρήκα.'”