Μια μεταβολή στον Ποινικό Κώδικα της Βραζιλίας καθιστά δυνατόν για κρατούμενους να μειώσουν τις ποινές τους στη φυλακή, αφιερώνοντας χρόνο στην ανάγνωση και μελέτη. Η πρωτοβουλία ονόματι “Εξαγορά μέσω Μελέτης” (Remição por tempo de estudo στα πορτογαλικά), γνωστή και ως “Εξαγορά μέσω Ανάγνωσης” (Remição pela Leitura), θεσπίστηκε τον Ιούνιο του 2012 από την Πρόεδρο Ντίλμα Ρουσσέφ.

Μια νέα προσέγγιση όσον αφορά τους κρατούμενους και τον τρόπο που εκτίουν τις ποινές για τα εγκλήματά τους, ορίζει πως κάθε βιβλίο κλασικής εθνικής λογοτεχνίας, επιστήμης ή φιλοσοφίας που διαβάζει ένας κρατούμενος ισοδυναμεί με 4 μέρες μείον της συνολικής διάρκειας φυλάκισής τους, κάτι που μπορεί να φτάσει σύνολο τις 48 ημέρες, αν επιτευχθεί ο μέγιστος στόχος των 12 βιβλίων ανά χρόνο.

Παρομοίως με ό,τι πρέπει να κάνουν οι μαθητές στο σχολείο, οι κρατούμενοι πρέπει να αποδείξουν ότι πράγματι διάβασαν και μελέτησαν τα βιβλία που επέλεξαν γράφοντας εκθέσεις. Ωστόσο, το εγχείρημα μπορεί να φανεί παράξενο: οι περισσότεροι Βραζιλιάνοι κρατούμενοι δεν έχουν ολοκληρώσει την βασική εκπαίδευση κι έτσι τίθενται υπό αμφισβήτηση οι ικανότητές τους στη γραφή και ανάγνωση.

Συνωστισμός σε φυλακή στη Βραζιλία. Φωτογραφία: Giuseppe Bizzarri, © Demotix (09/03/2003).

Σύμφωνα με την έρευνα Εκπαίδευση στις Φυλακές της Βραζιλίας (Educação nas Prisões Brasileiras) [pt, pdf], για το 2006, το 8% των κρατουμένων της χώρας ήταν αναλφάβητοι και το 70% δεν είχε ολοκληρώσει τη βασική εκπαίδευση.

Και οι τέσσερις ομοσπονδιακές φυλακές αναμένεται να υλοποιήσουν το πρόγραμμα, όπως μπορεί να γίνει και στις κρατικές φυλακές. Υπάρχει όμως αληθινή “λύτρωση” μέσω της ανάγνωσης;

Ο πανεπιστημιακός καθηγητής Elionaldo Fernandes Julião, σε συνέντευξή του στην ιστοσελίδα Observatório da Educação, αναφέρει ότι το πρόγραμμα είναι ένα “μεγάλο επίτευγμα”. Προσθέτει [pt]:

Είναι επίσης θετικό ότι στην κοινωνία, ενώ υπάρχει κόσμος που μιλά για μεγάλη αυστηρότητα στις ποινές, υπάρχει μια ομάδα που εγκρίνει έναν τέτοιο νόμο, λαμβάνοντας υπόψιν ότι πρέπει να σκεφτούμε πως τα άτομα αυτά θα επανενταχθούν στην κοινωνία. Αν και ορισμένοι δεν το θέλουν, ένας από τους στόχους του σωφρονιστικού συστήματος είναι η κοινωνική επανένταξη. Είναι στις αρχές της Νομοθεσίας περί Εγκληματικής Καταδίκης. Δεν έχει να κάνει μόνο με την τιμωρία, είναι και η αντίληψη ότι το άτομο αυτό θα επιστρέψει στην κοινωνία.

Η πρωτοβουλία άνοιξε το δημόσιο διάλογο στα social media, με σχόλια υπέρ και κατά αυτής. Ο χρήστης Librarians with Altitude έγραψε [en] στο blog “Readers in the Mist” ότι πιστεύει πως η πρωτοβουλία “έχει μεγάλη δυναμική για τις φυλακές παγκοσμίως” και δημοσιεύει τα λόγια ενός συντονιστή του προγράμματος στη Βραζιλία:

“Ένα άτομο μπορεί να βγει από τη φυλακή πιο διαφωτισμένο και με μεγαλύτερη εικόνα για τον κόσμο”, είπε ο δικηγόρος από το Σάο Πάολο André Kehdi, που ηγείται ενός προγράμματος δωρεάς βιβλίων σε φυλακές.

Συνωστισμός σε φυλακή στη Βραζιλία. Φωτογραφία: Giuseppe Bizzarri, © Demotix (09/03/2003).

Το blog “I Love My Kindle” μοιράζεται μερικές προτάσεις [en] προς την κυβέρνηση:

Τα βιβλία πρέπει να είναι συγκεκριμένης κατηγορίας. Υπάρχουν βιβλία όπως το “Τhe Anarchist Cookbook” (που λέει στον κόσμο πώς να φτιάχνει βόμβες και τέτοια), που μάλλον δεν ταιριάζει να μπουν στον κατάλογο.

Η Raquel Monteiro μοιράστηκε την είδηση στο blog Letra (D)escrita και είναι ανάμεσα σε όσους δέχτηκαν τα νέα με επιφύλαξη. Ανέφερε [en]:

Ειλικρινά, δεν ξέρω τι να σκεφτώ με το μέτρο αυτό. Νομίζω πως έπαθα σοκ!

Φυλακές και παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων στη Βραζιλία

Η κυβέρνηση της Βραζιλίας αντιμετωπίζει σφοδρή κριτική από ανθρωπιστικές ομάδες και ΜΚΟ εξαιτίας παραβιάσεων ανθρωπίνων δικαιωμάτων [en] στο σωφρονιστικό της σύστημα, το οποίο θεωρείται ανεπαρκές [en], συνεπώς αναγκάζοντας τους κρατούμενους να υφίστανται απάνθρωπες συνθήκες. Σύμφωνα με το Νation Master, η χώρα βρίσκεται πέμπτη στην παγκόσμια κατάταξη [en] στο συνολικό αριθμό κρατουμένων, που φτάνουν τους 308.000, πίσω από τις ΗΠΑ, την Κίνα, τη Ρωσία και την Ινδία.

Σωφρονιστικό σύστημα στη Βραζιλία. Φωτογραφία: Giuseppe Bizzarri, © Demotix (09/03/2003).

Το ντοκιμαντέρ Hate Under the Brazilian Sun [στμ: Μίσος υπό τον Βραζιλιάνικο Ήλιο], σε σκηνοθεσία και παραγωγή των  Adele Reeves και Leandro Vilaca, αφηγείται την ιστορία του σωφρονιστικού συστήματος από διαφορετικές προοπτικές, με συνεντεύξεις νυν και πρώην κρατουμένων, των οικογενειών τους, των φρουρών τους, αστυνομικών υπαλλήλων, διευθυντών φυλακών, οργανώσεων ανθρώπινων δικαιωμάτων και άλλων.

Ενώ η μεταμόρφωση του κρατούμενου σε καλύτερο άτομο μοιάζει ουτοπία, η αναμόρφωση αποτέλεσε δύσκολο επίτευγμα. Το ντοκιμαντέρ μικρού μήκους Barreras [pt], παραγωγής Iemanjá Cinematográfica, συγκεντρώνει χρήματα μέσω μιας πλατφόρμας συλλογικής χρηματοδότησης για την παραγωγή ενός ντοκιμαντέρ μεγάλου μήκους για τη σημασία της ένταξης της μουσικής και της κουλτούρας στις φυλακές, παρουσιάζοντας τα επιτεύγματα του προγράμματος στις φυλακές και τα αστυνομικά τμήματα του Ρίο ντε Τζανέιρο μεταξύ 2006 και 2011:

Το πρόγραμμα αυτό εφαρμόστηκε σε φυλακές, φέρνοντας τη μουσική κοντά στους κρατούμενους. Η ανταπόκριση ήταν τόσο καλή, που οδήγησε σε τόσο πολλές άλλες μορφές προγραμμάτων και σχέσεων, που είχε ως αποτέλεσμα πάνω από 200 κινηματογραφικές εκθέσεις για κρατούμενους, 20 εκδηλώσεις, 14 βιβλιοθήκες και πολλές άλλες δραστηριότητες.

Παρομοίως με το αμφιλεγόμενο πρόγραμμα “επίδομα απομόνωσης” en], για το οποίο είχε υπάρξει δημοσίευση στο Global Voices το Σεπτέμβριο του 2011, το οποίο στόχευε στην παροχή οικονομικής υποστήριξης στις οικογένειες των κρατουμένων, η νέα αυτή πρωτοβουλία αποτελεί τμήμα της προσπάθειας της κυβέρνησης να δώσει τη δέουσα προσοχή σε αυτό το ζήτημα.