Εικόνα από τη σελίδα του κόμματος στο Facebook.

Ανάμεσα στα σπίτια στους λόφους της Γαλικίας, κοντά στην παλιά ρωμαϊκή πόλη Λούγκο της Ισπανίας, δεν έχει αλλάξει σχεδόν τίποτα τα τελευταία 40 χρόνια. Κότες περιπλανιούνται ελεύθερα στους δρόμους, ενώ αγρότες κάνουν βαθυστόχαστες συζητήσεις για τρακτέρ στην άκρη του δρόμου. Και όμως, σε αυτή τη βορειοδυτική μονότονη άκρη της ισπανικής περιφέρειας, μία νέα πολιτική πρωτοβουλία δημιουργείται.

Ο Jago, ένας 48χρονος καθηγητής ξένων γλωσσών, διαμορφώνει έναν “κύκλο” [es] —ένα είδος λαϊκής, δημοκρατικής και πλουραλιστικής συνέλευσης— στον οικισμό που θα λειτουργήσει ως το τοπικό κέντρο για το νέο πολιτικό κόμμα Podemos [en]. Το κόμμα Podemos, που σημαίνει “μπορούμε” στα ισπανικά, απευθύνεται σε άτομα που έχουν απελπιστεί με τις συμβατικές πολιτικές προσεγγίσεις. Προσπαθεί να αντιμετωπίσει την απογοήτευση απέναντι στα μέτρα λιτότητας συμπεριλαμβάνοντας τους πολίτες στη διαμόρφωση πολιτικής και χρησιμοποιώντας παράλληλα μία bottom-up πολιτική προσέγγιση.

Πολλά κόμματα σε όλη την Ευρώπη, βλέποντας τα μέλη τους να μειώνονται συνεχώς, έχουν τις ίδιες φιλοδοξίες. Το Podemos όμως φέρνει στο προσκήνιο την ιδέα “να γίνει η πολιτική πιο προσιτή από το κοινό” [en]. Και η πρωτοβουλία αυτή είχε αποτελέσματα. Από τις αρχές του Μαρτίου, με μια προεκλογική εκστρατεία [en] χρηματοδοτημένη αποκλειστικά και μόνο από το κοινό και ένα μανιφέστο [en] φτιαγμένο από προτάσεις του κοινού, το κόμμα Podemos έφτασε το 8% στις ευρωεκλογές. Πολλοί από τους υποστηρικτές του κόμματος είναι πολύ πιθανό να είχαν να ψηφίσουν χρόνια [en]. Μια πρόσφατη δημοσκόπηση [en] έδειξε πως το Podemos θα μπορούσε να πάρει την τρίτη ή ακόμα και τη δεύτερη θέση εάν οι εθνικές εκλογές γίνονταν σύντομα.

Κύκλοι: πολιτικά μορφώματα χωρίς περιορισμούς

Ένας παράγοντας που συνέβαλε σε αυτό το δυναμικό ξεκίνημα του κόμματος είναι το σύστημα οργάνωσης των κοινοτήτων, τις οποίες οι ίδιοι ονομάζουν “κύκλους”. Ο στόχος του Jago είναι η δημιουργία αυτών των κύκλων. Οι κύκλοι είναι ομάδες χωρίς αρχηγούς ή συνδρομές, οι οποίες διαμορφώνουν δημόσιες συνελεύσεις όπου οι συμμετέχοντες συζητούν οτιδήποτε θεωρούν χρήσιμο για την κοινότητά τους. “Οι συνελεύσεις επιτρέπουν σε άτομα που δεν συμμετέχουν στο κίνημα να εκφράσουν τις απόψεις τους και ενδεχομένως να διαπιστώσουν πως υπάρχουν και άλλοι που είναι της ίδιας άποψης”, όπως αναφέρει ο Oscar Gonzalez, ένας εκπρόσωπος του κύκλου της πόλης Βίγκο. Οι κύκλοι έχουν έντονα τοπικό χαρακτήρα και μπορεί να καλύπτουν περιοχές, από γειτονιές μέχρι ολόκληρες πόλεις, ή και να σχηματίζονται ανάλογα με τα διάφορα ειδικά ενδιαφέροντα των συμμετεχόντων (για παράδειγμα, υπάρχουν κύκλοι με θέμα την ψυχανάλυση, τη μουσική και τη νοσηλεία).

Οι κύκλοι εξαπλώνονται με γρήγορο ρυθμό. Το Σεπτέμβριο του 2014 υπήρχαν πάνω από 700 [es] κύκλοι σε όλη την Ισπανία με αύξηση 80% σε σχέση με τους δύο προηγούμενους μήνες [es]. Και η συμμετοχή στις συνελεύσεις έχει αυξηθεί ραγδαία, καθώς, ενώ πριν τις εκλογές συμμετείχαν κατά μέσο όρο 20-30 άτομα, οι συνελεύσεις του Podemos στο Βίγκο έχουν πάνω από 300 συμμετέχοντες κάθε φορά. Το σκεπτικό των κύκλων μπορεί να λειτουργήσει ακόμα και σε μικρές πόλεις. Ωστόσο, η κατάσταση είναι διαφορετική στην αγροτική Γαλικία. Ο πληθυσμός των οικισμών, ένας από τους οποίους είναι και ο οικισμός του Jago, μειώνεται μέρα με τη μέρα, καθώς πάνω από 1.400 οικισμοί της Γαλικίας έχουν εγκαταλειφθεί [en]. Και δυστυχώς δεν υπάρχουν πολλές ελπίδες για την αντιστροφή του προβλήματος. Μάλιστα, η γέννηση ενός παιδιού αποτελεί σημαντική είδηση για την τοπική εφημερίδα. Η περιφερειακή κυβέρνηση της Γαλικίας σκοπεύει να επενδύσει [es] 70 εκ. ευρώ τα επόμενα τρία χρόνια, με σκοπό την εξισορρόπηση της υπογεννητικότητας της περιοχής, η οποία είναι μάλιστα η υψηλότερη σε όλη τη χώρα.

Η παραπάνω κατάσταση δεν φαίνεται να είναι και το πιο κατάλληλο έδαφος για την ανάπτυξη ενός νέου κινήματος, του οποίου του σλόγκαν ήταν μάλιστα “Ποια ήταν η τελευταία φορά που ψήφισες ελπίζοντας για κάτι καλύτερο;”. Είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς την ανάπτυξη ενός κύκλου σε αυτές τις συντηρητικές αγροτικές γωνιές της Ισπανίας. Ο πρώην δικτάτορας Φρανθίσκο Φράνκο ήταν από τη Γαλικία, ενώ το κεντροδεξιό Λαϊκό Κόμμα της Ισπανίας παίρνει μεγάλο μέρος των ψήφων του από αυτή την περιοχή. Στο μοναδικό μπαρ του οικισμού (το οποίο είναι διπλάσιο από το κρεοπωλείο και το οπωροπωλείο), ο Jago, δείχνοντας έναν φαλακρό άντρα γύρω στα πενήντα, έναν από τους τακτικούς ψηφοφόρους του κεντροδεξιού κόμματος, λέει: “Μια χαρά τα πάμε. Μια μέρα βέβαια, όταν του ζήτησα φωτιά για το τσιγάρο μου, συνειδητοποίησα ότι ο αναπτήρας του είχε πάνω μια φωτογραφία του Φράνκο”.

Ο Jago όμως συνεχίζει τον αγώνα του ακάθεκτος. “Είμαι απλός άνθρωπος αλλά μπορώ πολύ καλά να διακρίνω τις διακρίσεις και τη διαφθορά”, αναφέρει, καθώς εξιστορεί τις προσωπικές του δυσκολίες κατά τη δημιουργία της δικής του επιχείρησης απαριθμώντας παράλληλα σειρά περιπτώσεων διαφθοράς στη Γαλικία. Ο ίδιος, όπως και πολλοί Ισπανοί, δυσκολεύεται να πληρώσει τις δόσεις του τραπεζικού δανείου που είχε πάρει πριν την κρίση, κίνηση την οποία περιγράφει ως “το μεγάλο λάθος της ζωής του”.

Κουμπαράς του Podemos σε μία καφετέρια στο Βίγκο της Ισπανίας. Φωτογραφία του συγγραφέα του πρωτοτύπου κειμένου Tom Walker.

Παρόλα αυτά, έδωσε 5 ευρώ για την προεκλογική εκστρατεία του Podemos στις ευρωεκλογές. Δεδομένου ότι το Podemos ξόδεψε λίγο παραπάνω από 12 cents του ευρώ για κάθε μία από τις 1,25 εκατομμύρια ψήφους που πήρε το Μάιο, τότε η συνεισφορά του Jago άξιζε στην πραγματικότητα 40 ψηφοφόρους. Παρόλο που καμία από αυτές τις 40 ψήφους δεν προήλθε από τον οικισμό του Jago, ο ίδιος δεν πτοείται. “Πιστεύω πως το Podemos είναι ένα καταφύγιο για πολλούς Ισπανούς που δεν μπορούν να ταυτιστούν με κανένα άλλο πολιτικό κόμμα”, σχολιάζει. “Σιγά σιγά ελπίζω να τα καταφέρουμε.”

Το Podemos έχει ήδη φτάσει στη Navia, μια περιοχή στα νοτιοδυτικά της πόλης Βίγκο. Το κόμμα συγκέντρωσε το 20% των ψήφων του [es] εκεί, ποσοστό το οποίο αποτελεί το υψηλότερο στη συγκεκριμένη πόλη. Η Navia αποτελείται κυρίως από εργατικές κατοικίες που χτίστηκαν τα τελευταία οκτώ χρόνια στεγάζοντας έτσι περίπου 8.000 νέους. Η επιτυχία του Podemos σε αυτή την περιοχή είναι ιδιαίτερα αξιοσημείωτη διότι, παρά τα μέτρα λιτότητας, το κράτος έχει επενδύσει [es] στη Navia. Ο δήμος έχει επενδύσει στη βελτίωση του οδικού δικτύου, στο δίκτυο συγκοινωνίας λεωφορείων, σε παροχές και σε αθλητικές εγκαταστάσεις, ενώ ένα ιατρικό κέντρο και ένας μεγάλος κήπος βρίσκονται υπό κατασκευή μετά από πρωτοβουλία της περιφερειακής διοίκησης.

“Είναι αλήθεια ότι η αρχές έχουν επενδύσει πολλά χρήματα στη γειτονιά μας αλλά ο τρόπος που το έχουν κάνει —το ποσό που έλαβαν για τα έργα και τις τροποποιήσεις και η απουσία συντήρησης και προγραμματισμού— μας κάνει να εκλαμβάνουμε την κατάσταση αυτή ως μια “ταφόπλακα” για τον τόπο μας, λέει ο Antonio Saá από τη διαδικτυακή κοινότητα Navia Merece [es].

Η Navia ανήκει στο Podemos της πόλης Βίγκο, όπου έλαβε μέρος μια πολύ διαφορετική πολιτική εκστρατεία σε σχέση με αυτή που συνηθίζεται στην Ισπανία. Υποστηρικτές του κόμματος μοίραζαν φυλλάδια με ένα κείμενο μιας σελίδας [es] : “Αυτό το γράμμα δεν σου ήρθε με την αλληλογραφία επειδή η αποστολή ενός γράμματος με το ταχυδρομείο σε όλη τη χώρα κοστίζει πάνω από δύο εκατομμύρια ευρώ. Ρώτα τα κόμματα που σου έστειλαν ένα ψηφοδέλτιο πού βρήκαν τα χρήματα να το κάνουν και με τι αντάλλαγμα”. Στη Navia, όπου πολλά σημαντικά δημόσια έργα παραμένουν ανολοκλήρωτα ενώ άλλα [es] ταλανίζονται από περιπτώσεις διαφθοράς [es], τέτοιες δηλώσεις χτυπάνε κόκκαλο.

Συνεχής εξέλιξη

Οι επιτυχίες αυτές μας δείχνουν πως το Podemos συνεχώς εξελίσσεται και παράλληλα προσαρμόζεται στο τεράστιο ενδιαφέρον που του έδειξε ο κόσμος του τελευταίους μήνες. Οι τοπικοί υποστηρικτές του κόμματος έχουν συνειδητοποιήσει το γεγονός αυτό. “Ήταν πολύ πιο εύκολο να οργανώσουμε τις συνελεύσεις όταν οι συμμετέχοντες ήταν λίγοι και μπορούσαμε να ψηφίσουμε σηκώνοντας το χέρι μας. Τώρα δεν μπορούμε να το κάνουμε αυτό. Μας παίρνει πάρα πολύ ώρα να μετρήσουμε τους συμμετέχοντες και να ελέγξουμε ότι κανένας δεν έχει ψηφίσει δύο φορές”, όπως τονίζει ο Manuel Villot, μέλος του κύκλου στο Βίγκο.

Στον κύκλο υπάρχει πλέον ένας συντονιστής, αρμοδιότητες του οποίου είναι να κατευθύνει τη συζήτηση και να την κρατάει εντός θέματος, λειτουργία η οποία δεν υπήρχε ξεκάθαρα προηγουμένως. Το Podemos στηρίζεται όμως και στην τεχνολογία προσπαθώντας να διατηρήσει τη φιλοσοφία συνεργασίας με το κοινό και παράλληλα να απορροφήσει τον αυξανόμενο αριθμό των μελών του. Για αυτό το λόγο, θέλει να εισάγει τη χρήση των διαδικτυακών εργαλείων Appgree [es] και Loomio [en], μέσω των οποίων μπορεί το κοινό να υποβάλλει και να ψηφίζει ιδέες.

Το κόμμα προωθήθηκε αρκετά από την τηλεόραση και ιδιαίτερα από τις τηλεοπτικές εμφανίσεις του ακαδημαϊκού Πάμπλο Ιγκλέσιας, ο οποίος αποτελεί ηγετική προσωπικότητα του κόμματος. Ωστόσο, το διαδίκτυο φαίνεται να παίζει το σημαντικότερο ρόλο σε τοπικό επίπεδο. Πολλοί κύκλοι δεν έχουν ιστοσελίδες και έτσι χρησιμοποιούν το Facebook για την επικοινωνία μεταξύ των συμμετεχόντων τους αλλά και για να προσελκύσουν νέα μέλη. “Η λειτουργία του Podemos θα ήταν αδιανόητη χωρίς το Facebook και το Twitter“, σχολιάζει η Mayka Arias, διαχειρίστρια της σελίδας του Podemos της πόλης Βίγκο. Γνωρίζοντας πως τα τεχνικά αυτά μέσα μπορεί να αποτρέψουν πολλούς από τη συμμετοχή στο κόμμα, το Podemos της πόλης Βίγκο έχει οργανώσει δωρεάν μαθήματα πληροφορικής προκειμένου να γίνουν κατανοητά τα νέα διαδικτυακά τους εργαλεία και παράλληλα αναζητούνται ίντερνετ καφέ τα οποία θα μπορούσαν να παρέχουν δωρεάν πρόσβαση στο διαδίκτυο σε όσους δεν έχουν.

Οι επόμενοι μήνες είναι ιδιαίτερα σημαντικοί για το Podemos, καθώς σχεδιάζεται η δημιουργία ενός νέου οργανωτικού μορφώματος που θα ανακοινωθεί το φθινόπωρο. “Πιστεύω πως το κόμμα θα συνεχίσει να διευρύνεται. Δεν υπάρχει τίποτα που να το εμποδίζει αυτή τη στιγμή”, λέει ο Saá. “Τώρα θα δούμε αν το Podemos μπορεί να πάρει αποφάσεις που θα το ξεχωρίσουν πραγματικά από τα υπόλοιπα κόμματα.”