Ένας 71χρονος άνδρας κάνει μήνυση [en] στο δημόσιο τηλεοπτικό κανάλι ΝHK της Ιαπωνίας για ψυχική οδύνη, που του προκλήθηκε από την υπερβολική χρήση ξένων λέξεων. Είναι κυριολεκτικά χαμένος στη μετάφραση στην ίδια του τη χώρα.

Χαρακτήρες κατακάνα, Flickr, χρήστης mroach. (CC BY SA.2.0)

Ο ηλικιωμένος άνδρας είναι συγχυσμένος με την χρήση από το τηλεοπτικό κανάλι γλωσσικών δανείων, τα οποία φωνητικά μιμούνται ξένες εκφράσεις, αλλά γράφονται στα ιαπωνικά σε κατακάνα. Γι’ αυτόν, είναι απλά ένα μάτσο γράμματα, που δεν μπορεί να ερμηνεύσει από τα συμφραζόμενα στη μητρική ιαπωνική του γλώσσα.

Για παράδειγμα, σε αυτά τα γλωσσικά δάνεια που αποδίδονται φωνητικά: το “preview” [προεπισκόπηση] γράφεται “プレビュー” (προφέρεται purebyu), το “draft” [πρόχειρο] γράφεται “ドラフト” (προφέρεται dorafuto). Αυτό που δεν έβγαζε κανένα νόημα στον ηλικιωμένο άνδρα ήταν η χρήση λέξεων όπως “φροντίδα” και “ρίσκο” στην τηλεόραση, οι οποίες έχουν αντίστοιχες στα ιαπωνικά, πιστεύοντας ότι ο σταθμός παραβιάζει το δικαίωμά του στην πληροφόρηση και στο κυνήγι της ευτυχίας.

Η χρήση ξένων λέξεων δεν αποτελεί πρόβλημα που περιορίζεται μονάχα στους ηλικιωμένους, αλλά και στο γενικότερο κοινό. Το Υπουργείο Πολιτισμού της Ιαπωνίας επεσήμανε [ja] ότι η αυξανόμενη χρήση ξένων λέξεων αλλοιώνει την ομορφιά της παραδοσιακής ιαπωνικής γλώσσας και εμποδίζει την επικοινωνία μεταξύ νέων και γηραιών. Σε κυβερνητική έρευνα για τα γλωσσικά δάνεια το 2007, η κατανόηση λέξεων σε κατακάνα, όπως “ενδυνάμωση” και “αλφαβητισμός” ήταν λιγότερη από 10% [ja], αλλά η συνολική κατανόηση γλωσσικών δανείων αυξανόταν. Δεδομένης της εκτενούς χρήσης ξένων λέξεων στην καθημερινή επικοινωνία, ο Kentaro Takahashi εξέδωσε ένα βιβλίο [ja] το Σεπτέμβριο του 2012, που εξηγεί τι σημαίνουν στα παραδοσιακά ιαπωνικά διάφορες συχνά χρησιμοποιούμενες λέξεις σε κατακάνα.

Κατακάνα προς περιγραφή ξένων λέξεων στα ιαπωνικά. Φωτογραφία: flickr, χρήστης WordRidden (CC BY 2.0)

Ο δημοσιογράφος Toshinao Sasaki, ο οποίος έγραψε ένα βιβλίο για την επιμέλεια ειδήσεων στην εποχή των social media, βρέθηκε σε δίλημμα για το αν θα χρησιμοποιήσει κατακάνα για να περιγράψει την ίδια την κεντρική ιδέα του βιβλίου του [ja]:

@sasakitoshinao キュレーションとかも美しい日本語にはできなかったので、カタカナのままだった。変に大和言葉にすると、たとえば「ホホエミスト」とかなんか気持ち悪い感じになっちゃったりするし。ことばは本当難しい。

Δεν μπορούσα να βρω τη σωστή μετάφραση της λέξης “curation” στα ιαπωνικά, οπότε το άφησα όπως ήταν. Η γλώσσα είναι δύσκολη. Η μετάφραση ξένων ιδεών στα παραδοσιακά ιαπωνικά μπορεί να είναι παράξενη πολλές φορές.

Ο ανθρωπολόγος Ichiro Numazaki αποκάλυψε τις σκέψεις του περί ξένων λέξεων στο Twitter:

@Ichy_Numa サッカーを蹴球と言えと言う人が今時いるか？　サポーターじゃなくて応援団か？　ワールドカップは分かりにくいから世界杯と言うべきか？　カタカナ語批判は、実はカタカナが嫌なんじゃなくて、そのカタカナ語の示す新しい概念が嫌いなんだよ。それをカタカナのせいにしてるだけ。

Ποιος θα ‘λεγε “shukyu” [παλιά λέξη για το  κλώτσημα της μπάλας] για να περιγράψει σήμερα το ποδόσφαιρο [soccer]; Είναι καλύτερο να σταματήσουμε να λέμε “supporters” [“οπαδοί” σε κατακάνα] και να αναφερόμαστε σ’ αυτούς ως “応援団” [παραδοσιακή λέξη για τους επευφημούντες συντρόφους]; Δεν το πιστεύω. Οι επικριτές των ξένων λέξεων σε κατακάνα μισούν τη χρήση νέων λέξεων, όταν περιγράφουν νέες ιδέες. Όχι ότι μισούν την ίδια τη γραφή σε κατακάνα.

Υπήρχε μια εποχή που οι ξένες λέξεις στην Ιαπωνία μεταφράζονταν αυτολεξεί και χρησιμοποιούσαν υπάρχουσες λέξεις σε κάντζι (κινέζικη γραφή) και χιραγκάνα (ιαπωνική γραφή) για να ταιριάξουν με την πραγματική τους ερμηνεία. Λέξεις όπως “ελευθερία” και “δημοκρατία”, οι οποίες εισήχθησαν στα τέλη του 19ου αιώνα, μεταφράστηκαν στα ιαπωνικά με χρήση κάντζι και έγιναν “自由“[ja] και “民主主義“[ja]. Αν κι οι λέξεις αυτές ήταν καινούριες τότε, έβγαζαν νόημα σε πολλούς Ιάπωνες, καθώς κάθε κάντζι έχει τη δική του ερμηνεία και συνδυάζονται σχηματίζοντας μια λέξη που βγάζει νόημα.

Ο ποιητής Kiyoe Kawazu νιώθει ότι η χρήση ξένων λέξεων σε κατακάνα οδηγεί σε παρακμή τον κόσμο των λέξεων που γνώριζε:

@kiyoekawazu カタカナ表記された外来語、漢語による概念語を、未消化なまま発語されつづけていることによって生まれる、「自明性」は怖い。明治初期にはまだ意味にもとづく漢語表現が工夫されたが、現在ではただカタカナで流していく。そしてぼんやりと生まれる「自明」的な意味が、世の中を鈍く支配していく。

Με τρομάζει πώς αυτονόητα πράγματα γράφονται με χρήση γλωσσικών δανείων π.χ. λέξεις της Δύσης που γράφονται σε κατακάνα ή κινέζικες αφηρημένες έννοιες γραμμένες σε ιαπωνικά κάντζι. Παλιά, στην εποχή Μεϊτζί [1868-1912], συνηθιζόταν να μεταφράζεται η ερμηνεία σε κάντζι, αλλά τώρα απλά χρησιμοποιούν κατακάνα. Σταδιακά, οι αφηρημένες έννοιες εισβάλλουν το κοινό, κάνοντας τα προφανή αμφίσημα.

Ο Ichiro Numazaki βλέπει τη θετική πλευρά των γλωσσικών δανείων:

@Ichy_Numa セクハラやＤＶは、カタカナ語やアルファベットだけど、世間に注目されたし、意味が連想しにくいからこそ、新しい概念の記号として有効だったぞ。

Τα γλωσσικά δάνεια εισήγαγαν ξένες ιδέες όπως η “σεξουαλική παρενόχληση” ή η “ενδοοικογενειακή βία”. Τα γλωσσικά δάνεια κέρδισαν την προσοχή της κοινής γνώμης, επειδή η γραφή κατακάνα και οι χαρακτήρες της ήταν αποτελεσματική στην μετάδοση νέων ιδεών. Ο κόσμος πρέπει να καταλάβει το ζήτημα για να κατανοήσει τη γραφή κατακάνα ή την αλφάβητο.

Ο χρήστης του Twitter @sumiyoshi_49 σχολίασε ότι οι ξένες λέξεις αποξενώνουν τους μη-ειδικούς από τα καθημερινά ζητήματα:

@sumiyoshi_49 みんなネタにしているけど、「ノーマライゼーション」とか「ヘイトスピーチ」とかいう、普通の英語苦手日本人にはイメージのつかみにくいカタカナ語を使い続けることで、どれだけ一般の素人をこういう問題に対する興味・関心から遠ざけているのかについて、もう少し真面目に考えたほうがいいと思う。

Πιστεύω πως πρέπει να σκεφτούμε σοβαρά τη χρήση όρων όπως “κανονικοποίηση” ή “ομιλία μίσους” [και οι δυο αποδίδονται φωνητικά σε κατακάνα ως γλωσσικά δάνεια], καθώς τα κατακάνα αυτά απομονώνουν τους απλούς Γιαπωνέζους και τους κρατάνε μακριά από το να ενδιαφερθούν για τα ζητήματα που αντιπροσωπεύουν αυτές οι λέξεις. Οι Γιαπωνέζοι που δεν είναι καλοί στα αγγλικά δε θα κατανοήσουν τις ιδέες αυτές γραμμένες σε κατακάνα.