ΠΓΔΜ: ‘Ακαδημαϊκή αλληλεγγύη’ εναντία στην ελευθερία του λόγου και την επιστημονική μέθοδο

[Όλοι οι σύνδεσμοι παραπέμπουν σε ιστοσελίδες με περιεχόμενο στην επίσημη γλώσσα της ΠΓΔΜ, εκτός εάν υπάρχει σημείωση για το αντίθετο.]

Μια νεαρή γυναίκα, μελετήτρια ζητημάτων φύλου, ακτιβίστρια ανθρωπίνων δικαιωμάτων και blogger, τόλμησε να αποκαλύψει την αλήθεια σε όσους κατέχουν την εξουσία στην ΠΓΔΜ, αντιστάθηκε στην περιχαρακωμένη ομοφοβία, και κατέληξε με μια κατεστραμμένη ακαδημαϊκή καριέρα.

Η Irena Cvetkovik κέρδισε κοινή αποδοχή το 2007 μέσα από τις ευφυείς και θαρραλέες δημοσιεύσεις της σε σχέση με διεμφυλικά ζητήματα στο Femgerila -εκείνη την εποχή ολοκλήρωνε το μεταπτυχιακό της πάνω στο αντικείμενο. Παράλληλα, διαχειριζόταν ένα λογοτεχνικό blog, όπου δημοσίευε μικρού μήκους, συχνά ερωτικού περιεχομένου, ιστορίες, το οποίο όμως έπαψε να λειτουργεί, ως μέρος μιας συμφωνίας για την έκδοση βιβλίου με παρόμοιο περιεχόμενο.

Irena Cvetkovik

Φωτογραφία της Irena Cvetkovik το 2007. Η χρήση της έγινε με άδεια.

Στη συνέχεια προσλήφθηκε ως  αρθρογράφος στην καθημερινή εφημερίδα Dnevnik, και απέκτησε περισσότερη κακή φήμη ανάμεσα στους συντηρητικούς κύκλους – “κερδίζοντας” μέχρι και γκρουπ στο Facebook με εκατοντάδες μέλη, ορκισμένα να μισούν το συμβολικό ρόλο της να εκπροσωπεί το διαφορετικό, το “άλλο”. Κάποια από τα σχόλια δημοσιεύτηκαν στο “Μαύρο Βιβλίο”, ένα project που συλλέγει δεδομένα σε σχέση με την αύξηση των φαινομένων λόγου μίσους στην ΠΓΔΜ, κατά τη διάρκεια του 2009 (.pdf, σελ. 50-53, επεξεργασία από τον ειδικό στα media και blogger Roberto Beličanec. Έχει αναφερθεί και σε παλαιότερο άρθρο του GV πάνω στο λόγο μίσους[en]). Διάβάστε παρακάτω την εισαγωγή του “Μαύρου Βιβλίου”:

Η Irena έχει παράξενο επίθετο. Η Irena είναι φεμινίστρια. Η Irena διαδηλώνει κατά της κατασκευής εκκλησίας. Η Irena μπορεί να γράφει. Η Irena μπορεί να συνθέτει προτάσεις γεμάτες νόημα. Η Irena είναι νέα. Η Irena έχει σπουδάσει. Η Irena είναι ενεργή. Η Irena είναι φιλελεύθερη. Η Irena είναι ανοιχτόμυαλη. Η Irena δεν είναι ισχυρή, τουλάχιστον σε ότι αφορά την πολιτική. Η Irena υποστηρίζει δημόσια περιθωριοποιημένες ομάδες. Η Irena είναι γυναίκα. Πώς να μην τη μισήσεις, λοιπόν;

Η Irena Cvetkovik είναι ένας άνθρωπος που, εξαιτίας όλων των παραπάνω, έγινε αντικείμενο μίσους και ένα ζωντανό παράδειγμα της μη ανοχής στην ΠΓΔΜ.

Τον Ιούνιο του 2009, η πίεση αυξήθηκε κατα πολύ. Η Aleksandar Lambevski εξήγησε στο blog Sextures:

Γράφω αυτό το blog λόγω της μεγάλης σύγχυσης που δημιουργήθηκε γύρω από την κριτική της Irena Cvetkovik πάνω στο βιβλίο [γυμνασίου] textbook “Pedagogy” της Marija Kostova, Aneta Barakovska και Eli Makazlieva, που εκδόθηκε από το Prosvetno Delo το 2005, σε σχέση με το πως παρουσίασαν το ζήτημα της σεξουαλικότητας, ειδικότερα την ομοφυλοφιλία και το λεσβιανισμό ως “αντιθετικά” του “κοινώς αποδεκτού” σεξουαλικού ενστίκτου. Οι άνθρωποι με ομοφυλόφιλο σεξουαλικό προσανατολισμό παρουσιάζονται ως “νευρωτικές” και “ψυχωτικές” προσωπικότητες (σελ. 203). Στη στήλη της, η Irena Cvetkovik ζήτησε από τις συγγραφείς να παρουσιάσουν οποιαδήποτε απόδειξη από πρόσφατη επιστημονική έρευνα, που να έχει εκδοθεί σε εγκεκριμένα παγκόσμια επιστημονικά περιοδικά, επιστημονικές διασκέψεις ή να έχει επικυρωθεί από σχετικούς παγκόσμιους ή επαγγελματικούς οργανισμούς, όπως ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας, η Αμερικανική Ψυχιατρική Ένωση κλπ. Χωρίς περιστροφές, η Cvetkovik ρώτησε τις συγγραφείς του βιβλίου σχετικά με τη βάση των λεγόμενών τους όσον αφορά τους ομοφυλόφιλους, τις λεσβίες, και τους ανθρώπους με διαφορετικό σεξουαλικό προσανατολισμό. Αυτή είναι η παλαιότερη ακαδημαϊκή διαδικασία που ακολουθείται έτσι ώστε να επιτευχθεί μεθοδολογική και επιστημολογική επικύρωση. Εξαιτίας των παραπάνω, η Cvetkovik απέκτησε την ταμπέλα του “συκοφάντη”. (Περισσότερες λεπτομέρειες στο κείμενό της, που αναδημοσιεύτηκε στο Okno και στην Dnevnik) (συντακτική σημείωση: Η Aleksandar Lambevski είχε προσθέσει σύνδεσμο που παρέπεμπε στο σκαναρισμένο, αμφιλεγόμενο κεφάλαιο του βιβλίου. Το αρχείο έχει απομακρυνθεί)

Όπως ανέφερε νωρίτερα η Katerina Kolozova στην Dnevnik, η περίπτωση της παραπομπής ενός ζητήματος, στο πλαίσιο ενημερωμένου δημόσιου και ακαδημαϊκού διαλόγου, στο δικαστήριο είναι γκροτέσκο, τραγικό και πολύ επικίνδυνο. Τι είδους κοινωνικός επιστήμονας, που δουλεύει μέσα σε ένα, υποτίθεται, ανοιχτό, δημοκρατικό, ακαδημαϊκό περιβάλλον, ενσωματωμένο στην Ευρώπη και παγκοσμίως, έχει ανάγκη να επικυρώσει την αλήθεια του επιστημονικού του επιχειρήματος στο δικαστήριο; Και τι είδους δικαστήριο, ειδικά στην ΠΓΔΜ το 2010, είναι ικανό να διαφοροποιήσει δίκαια τις θέσεις των συγγραφέων του βιβλίου και της κριτικής της Irena Cvetkovik, αλλά και να αποφασίσει ότι η τοποθέτησή της, βασισμένη στην επιστημονική ειδίκευσή της, είναι “συκοφαντική”;

Ως μέρος της διαδικασίας της Ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης, η ΠΓΔΜ εξαναγκάστηκε να υιοθετήσει έναν νόμο για την καταπολέμηση των διακρίσεων, στον οποίο η πλειοψηφία των κυβερνώντων αρνήθηκε να συμπεριλάβει τον σεξουαλικό προσανατολισμό. Η προετοιμασία του αρχικού κειμένου συμπεριλάμβανε την κοινωνία των πολιτών, αλλά στο τέλος η βουλή υιοθέτησε έναν τελείως αλλαγμένο νόμο, με πολύ μειωμένη ισχύ. Ο Žarko Trajanovski σημείωσε ότι το κυβερνών κόμμα χρησιμοποίησε την διαβούλευση για το νόμο ώστε να προωθήσει “μια ομοφοβική καμπάνια, σκορπώντας τρόμο και πανικό, ισχυριζόμενο ότι η ενδεχόμενη προστασία από τις διακρίσεις, για τους ΛΟΑΤ, θα οδηγούσαν σε νομιμοποίηση της αιμομιξίας, της πολυγαμίας, των ναρκωτικών”:

Ακόμη και όταν ο νόμος απέσπασε φοβερή κριτική, ως μη ευρωπαϊκός, στην τελευταία αναφορά προόδου [2010 .pdf, σελ. 19-20, en], οι αρχές απάντησαν με ομοφοβικό τρόπο (“Δεν δεχόμαστε την ομοφυλοφιλία ως κάτι το φυσιολογικό”). Πρώτον, ο βουλευτής Jovan Ginev [γιατρός] δήλωσε σε μια βουλευτική σύσκεψη ότι η ομοφυλοφιλία είναι ασθένεια. Η διαλλακτική τοποθέτηση του αναπληρωτή βουλευτή Νaumovski ότι  “η ομοφυλοφιλία δεν είναι ασθένεια” ακούστηκε κενή, αφού ο αναπληρωτής υπουργός εργασίας και κοινωνικής πολιτικής διάγνωσε ότι “είναι προφανές” ότι η ομοφυλοφιλία “δεν μπορεί να γίνει αποδεκτή ως φυσιολογική, εδώ.”

Από την άλλη μεριά, είναι φυσιολογικό εδώ, συγγραφείς ομοφοβικών βιβλίων να μηνύουν πολέμιους της ομοφοβίας για προσβολή και συκοφαντία.

Το Μάρτιο του 2011, μετά από μία εξαντλητική δικαστική διαδικασία, που έγινε η αφορμή για διαμαρτυρίες κατά της ομοφοβίας στα Σκόπια, ο δικαστής τελικά αποφάσισε ότι δεν ίσχυαν οι κατηγορίες για συκοφαντική δυσφήμιση στην υπόθεση. Τον Ιούλιο του 2011, η πρόσφατα διαμορφωμένη Επιτροπής για την Καταπολέμηση των Διακρίσεων εξέδωσε μια δεσμευτική σύσταση που αφορούσε στις αλλαγές που έπρεπε να πραγματοποιηθούν στο ομοφοβικό παιδαγωγικό βιβλίο.

Photo of Irena Cvetkovik in 2010, used with permission.

Η Irena Cvetkovik το 2010.

Στο μεταξύ, η Irena Cvetkovik σταμάτησε να αρθρογραφεί, σχεδόν σταμάτησε και το blogging, ενώ αφιερώθηκε στην ακαδημαϊκή της καριέρα και οικογένεια. Ολοκλήρωσε τις μεταπτυχιακές σπουδές της και έκανε αίτηση πρόσληψης στο πανεπιστήμιο που σπούδασε, το University of Sts. Cyril and Methodius, όπου ήδη δούλευε με ημιαπασχόληση. Παρόλα αυτά, όπως αναφέρει η καθηγήτρια Mirjana Najchevska στο blog της, το Σεπτέμβη του 2011,

Είχα ακούσει ότι το Τμήμα Φιλοσοφίας είχε προκηρύξει θέσεις για βοηθούς καθηγητών. Άκουσα ότι το Ινστιτούτο Σπουδών Φύλου υποτίθεται ότι θα προσλάμβανε ένα βοηθό. Άκουσα ότι συστάθηκε επιτροπή, όπου προτάθηκε ένας υποψήφιος που πληρούσε όλα τα κριτήρια, ένα άτομο που ήδη είχε συνεργαστεί με το Ινστιτούτο. Άκουσα ότι δύο καθηγήτριες που έγραψαν ένα καθαρά ομοφοβικό βιβλίο και έχασαν μια υπόθεση συκοφαντίας ενάντια σε ένα άτομο που διαφώνησε μαζί τους, κατόρθωσαν να κινητοποιήσουν όλες τις σκοτεινές δυνάμεις της σχολής και αντιτάχθηκαν στην επιλογή του προτεινόμενου υποψηφίου. Άκουσα ότι ξεστόμισαν προσβολές του χειρότερου βαθμού. Άκουσα ότι πολλοί καθηγητές κράτησαν το στόμα τους κλειστό και δεν αντέδρασαν. Επίσης άκουσα ότι ο προτεινόμενος υποψήφιος δεν εκλέχτηκε.

Εάν οι συνάδελφοί μου από το τμήμα Φιλοσοφίας, όντως επέτρεψαν να συμβεί κάτι τέτοιο, εγώ- η καθηγήτρια Mirjana Najchevska, PhD – πρέπει να παραδεχτώ ότι αισθάνομαι τρομερή ντροπή για τους ίδιους. Ντροπή που δουλεύω σε ένα πανεπιστήμιο που επιτρέπει να συμβαίνουν τέτοια πράγματα. Πιστεύω ότι ολόκληρο το Πανεπιστήμιο και η Ανώτατη Εκπαίδευση έχουν μολυνθεί από το σύνδρομο VMRO [συντακτική σημείωση: VMRO-DPMNE (Εσωτερική Μακεδονική Επαναστατική Οργάνωση για τη Μακεδονική Εθνική Ενότητα) κυβερνών κόμμα]. Ή θα ανακτήσουμε τη συνείδηση μας και θα αντιταχθούμε σε αυτό, ή το σκότος θα μας καταπιεί όλους, έναν προς έναν.

Η φήμη αποδείχτηκε αληθινή, αν και μόνο ένα (ξένο) μέσο – Radio Free Europe –  τόλμησε να ερευνήσει το θέμα μέσα από δύο άρθρα. Το Συμβούλιο του Πανεπιστημίου απέρριψε την υποψηφιότητα της Irena Cvetkovik με 10 ψήφους “υπέρ” και 41 μέλη που απείχαν από την ψηφοφορία, συμπεριλαμβανομένου και του Πρύτανη που υποτίθεται δήλωσε ότι δε θα συμμετείχε στην ψηφοφορία από την εκκίνηση της διαδικασίας. Σύμφωνα με το RFE,

Ο Πρύτανης Goran Ajdinski ομολογεί πως η αλληλεγγύη προς τις καθηγήτριες που είχαν έρθει σε διαμάχη με τη Cvetkovik είχε ως αποτέλεσμα την απόρριψη της υποψηφιότητάς της.

“Ναι, έδειξα αλληλεγγύη προς τη συνάδελφό μου, την οποία γνωρίζω πάνω από 15 χρόνια. Όλοι εμείς οι συνάδελφοί της, της δείχνουμε απεριόριστο σεβασμό. Είναι μια πολύ καλή καθηγήτρια. Οι φοιτητές και οι συνάδελφοί της την αγαπούν. Ίσως αυτό να αποτέλεσε κομβικό σημείο στην απόφαση μας να εκλέξουμε ή όχι τον βοηθό.”

Όμως, αρνήθηκε ότι άσκησε οποιαδήποτε πίεση, ή ότι υποκίνησε το “σιωπηλό μποϊκοτάζ” εναντίον της Cvetkovik. Δήλωσε ότι “μετά τη συζήτηση που είχαν οι καθηγητές, εξέφρασα την τοποθέτησή μου, αλλά δεν είναι δυνατόν να πεις σε κάποιον πως να ψηφίσει. Ο Πρύτανης, κατά τη γνώμη μου, ως σωστός Πρύτανης, πρέπει απλούστατα να προβάλλει το συμφέρον των συναδέλφων του.”

Το Ινστιτούτο των Σπουδών Φύλου δεν επέλεξε άλλο βοηθό. Ο διαγωνισμός αναβλήθηκε. Η Cvetkovik δηλώνει ότι δεν σκοπεύει να κάνει ξανά αίτηση, διότι πιστεύει ότι δεν έχει καμία ελπίδα να εκλεγεί και επειδή θα έφερνε σε δύσκολη θέση τους καθηγητές που στήριξαν την υποψηφιότητά της.

Μόνο ένα μέλος του πανεπιστημιακού προσωπικού, η καθηγήτρια Biljana Vankovska, εξέφρασε δημόσια την οργή της μέσω της εβδομαδιαίας στήλης της στην καθημερινή εφημερίδα Nova Makedonija. Εξήγησε ότι η διαδικασία εξουσιοδότησης μελών του Συμβουλίου αντικατοπτρίζει το δημοκρατικό επίπεδο της κοινωνίας, και επηρεάζεται από την πολιτική, τη θεσμική πίεση, την υποστήριξη από το εσωτερικό αλλά και το εξωτερικό του θεσμού. Αυτή η μορφή διαχείρισης αποφασίζει αντί του προσωπικού, το οποίο δεν έχει καμία επιρροή, εκτός εάν κάποιος είναι μέλος. Η απάντηση του Πρύτανη στις διαμαρτυρίες της για την υπόθεση ήταν ότι τα email της “ήταν κουραστικά και αφύσικα”. Σε επακόλουθο άρθρο, έγραψε ότι ένα από τα μέλη του Συμβουλίου της έστειλε ένα ανώνυμο μήνυμα συμβουλεύοντάς την ότι “πρέπει κάποιος να έχει κερδίσει τη θέση του στο Συμβούλιο, η οποία δεν αποκτιέται περιφρονώντας την πολιτεία, τους θεσμούς και τους συναδέλφους σου.”

Η Vankovska ήταν η μόνη καθηγήτρια του τμήματος Φιλοσοφίας που συνέταξε επίσημη καταγγελία προς το Συμβούλιο. Δεν υπήρξε καμία αντίδραση από το πανεπιστήμιο ή τις αρχές της πολιτείας. Κανένα μέσο ευρείας κυκλοφορίας, συμπεριλαμβανομένου εκείνου που περιείχε τη στήλη της, δεν επεκτάθηκε περαιτέρω πάνω στο ζήτημα.

Η Irena Cvetkovik αυτή τη στιγμή εργάζεται στην ΜΚΟ Συνασπισμός “Σεξουαλικών δικαιωμάτων και δικαιωμάτων υγείας τω περιθωριοποιημένων κοινοτήτων.”

Ξεκινήστε τη συζήτηση

Συντάκτες, παρακαλώ σύνδεση »

Οδηγίες

  • Όλα τα σχόλια ελέγχονται. Μην καταχωρείτε το σχόλιο σας πάνω από μία φορά γιατί θα θεωρηθεί spam.
  • Παρακαλούμε, δείξτε σεβασμό στους άλλους. Σχόλια τα οποία περιέχουν ρητορική μίσους, προσβολές ή προσωπικές επιθέσεις δεν θα καταχωρούνται.