Το λογότυπο της εκστρατείας “Όχι” (“No”). Χωρίς πνευματικά δικαιώματα.

Ο Αουγούστο Πινοσέτ (Augusto Pinochet), υπαίτιος του πραξικοπήματος του 1973 στη Χιλή, έπεσε από την εξουσία εξαιτίας της δύναμης της κάλπης το 1988. Είναι ο μοναδικός δικτάτορας στην ιστορία που διεξήγαγε εκλογές για να αποφασιστεί το μέλλον του και καθαιρέθηκε δημοκρατικά. Όπως σε κάθε εκλογικό αγώνα, υπήρξαν εκστρατείες που υποστήριξαν και τις δυο πλευρές: η εκστρατεία “Ναι” (“Yes”) τασσόταν υπέρ της επανεκλογής του Πινοσέτ· η εκστρατεία “Όχι” (“No”) επεδίωκε να δώσει ένα τέλος στη στρατιωτική δικτατορία. Η προβολή στον αέρα ενός διαφημιστικού μηνύματος κατά του στρατιωτικού καθεστώτος, που ελέγχει τα ΜΜΕ, αποτελεί μια ηρωϊκή πράξη ακόμα και σήμερα. Μόνο που η εκστρατεία “Όχι” χρησιμοποίησε ένα αισιόδοξο μήνυμα — επιφέροντας μια παραδειγματική αλλαγή στην τέχνη της παρουσίασης “ωμών” και επίπονων ζητημάτων σχετικών με τα ανθρώπινα δικαιώματα — και με τον τρόπο αυτό κατάφερε να δώσει ώθηση στην επανάσταση.

Η ταινία του 2012 “No” του Pablo Larraín [en] λέει την ιστορία – χωρίς να αποτελεί ντοκυμαντέρ – του πραξικοπήματος της 5ης Οκτωβρίου του 1988 για τον Πινοσέτ από μια θετική πλευρά. Ο κεντρικός χαρακτήρας – René Saavedra (Gael García Bernal) – είναι ένας λαμπρός νεαρός δημιουργός σε διαφημιστική εταιρία και γιος μιας ιδιαίτερα σεβαστής προσωπικότητας της αντιπολίτευσης, ο οποίος γυρίζει στη Χιλή αφού είχε μεγαλώσει στην εξορία στο Μεξικό. Το ταλέντο του και το οικογενειακό του υπόβαθρο κάνουν τον αρχηγό της εκστρατείας “Όχι”, José Tomás Urrutia (Luis Gnecco), να του ζητήσει να συμμετάσχει στην στρατηγική και στον σχεδιασμό του “fringe” (“περιθωρίου” – το όνομα που δόθηκε στα επίσημα 15 λεπτά τηλεοπτικού προγράμματος που χρησιμοποιούνται για την πολιτική προπαγάνδα από όλα τα κόμματα στις εκλογές).

Στην αρχή της διαδικασίας, μέλη του Συνασπισμού (Concertación – το όνομα των κομμάτων της αντιπολίτευσης) ήθελαν να δείξουν την αχρεία πραγματικότητα της δικτατορίας: δολοφονίες, βασανιστήρια, εξαφανίσεις, ως έναν τρόπο να ανοίξουν τα μάτια του κόσμου και να στρέψουν την κοινή γνώμη προς τον δικό τους αγώνα. Ο René κατάφερε να πείσει την αντιπολίτευση να “πλασάρει” τη δημοκρατία ως ένα επιθυμητό προϊόν, παρά να δώσει έμφαση στη σκοτεινή πραγματικότητα του παρόντος. Η εκστρατεία “Όχι” έγινε η εκστρατεία που μιλούσε για τη χαρά του να ζεις ελεύθερος· και η εκστρατεία “Όχι” ήταν αυτή που νίκησε τον Πινοσέτ.

Θα ήταν αφελές να πιστεύουμε ότι μόνο μια διαφημιστική εκστρατεία κατάφερε να ανατρέψει έναν δικτάτορα. Αλλά είναι ενδιαφέρον να σκεφτούμε την ιδέα που προτείνεται από αυτή την εκστρατεία: επαναπροσδιορισμός του τρόπου που υπερασπιζόμαστε την άποψή μας σήμερα, εστιάζοντας όχι στα αρνητικά, τα απαίσια, τα επίπονα, αλλά στην ελπίδα και την ευτυχία – και γιατί όχι και στο χιούμορ – που ίσως μας περιμένουν στο μέλλον. Τα τελευταία χρόνια, έχουμε δει πολλά επαναστατικά κινήματα σε όλον τον κόσμο, αλλά και πολλά παραδείγματα μαζικής βίας και αδικίας. Πολλοί από μας έχουν φτάσει στο σημείο υπερφόρτωσης μηνυμάτων αγώνα, τα οποία είναι συχνά αποθαρρυντικά. Σπουδαστές δημοσιογραφίας όπως ο Wendy Johnston και ο Graham Davey έχουν μελετήσει [en] τους τρόπους με τους οποίους αυτή η αφθονία εικόνων και ιστοριών φρικαλεότητας στο διαδίκτυο μπορεί να είναι αρκετή να κάνει κάποιον να νιώθει απαθής ή ακόμα και αβοήθητος. Ίσως είναι καίριας σημασίας να βρεθούν νέοι τρόποι για να διαδοθεί η αίσθηση της επείγουσας ανάγκης για την επίτευξη ειρήνης και ελευθερίας — πολλοί ακτιβιστές το κάνουν ήδη αυτό και έχουν μεγάλη επιτυχία. Το χιουμοριστικό βίντεο “No Woman, No Drive” με αγγλικούς υπότιτλους (μια παρωδία του τραγουδιού του Bob Marley “No Woman, No Cry”), που δημιουργήθηκε από τον Σαουδάραβα κωμικό Hisham Fageeh για να υποστηρίξει την εκστρατεία Women2Drive [άρθρο στο Global Voices] στη Σαουδική Αραβία αποτελεί ένα έξοχο παράδειγμα αυτής της ιδέας — η διαδικτυακή πλατφόρμα Syria Untold [en] που επισημαίνει δημιουργικά και δημοσιογραφικά project στην μη βίαιη εξέγερση της Συρίας, αποτελεί ένα ακόμα παράδειγμα.

Η σκληρή πραγματικότητα που οι άνθρωποι αντιμετωπίζουν σε τέτοιες καταστάσεις πρέπει επίσης να καταγραφεί και να προβληθεί ανοιχτά — αλλά μπορούμε να ολοκληρώσουμε αυτές τις αφηγήσεις με χιούμορ, ελπίδα και μια αισιόδοξη προσέγγιση για την υλοποίηση των αλλαγών που αυτός ο πλανήτης αναζητά.

Σε μια πρόσφατη έκδοση του GV Face [en], ο συνιδρυτής Ethan Zuckerman και οι συντάκτες Solana Larsen, Sahar Habib Ghazi και Ellery Roberts Biddle του GV συζήτησαν όλα τα χαρακτηριστικά των “λύσεων της δημοσιογραφίας”.