Ο Λένιν στο Τατζικιστάν: “Καλύτερος Χίτλερ” ή “Πραγματικός Ήρωας”;

Στις 21 Σεπτεμβρίου του 1991, λιγότερο από δυο εβδομάδες μετά την διακήρυξη της ανεξαρτησίας του Τατζικιστάν από την Σοβιετική Ένωση, το οργισμένο πλήθος κατέστρεψε ένα μνημείο του Βλαντιμίρ Λένιν που βρισκόταν στο κέντρο της πρωτεύουσας, Ντουσάνμπε. Η απομάκρυνση του μνημείου συμβόλιζε την απελπισμένη θέληση της εθνικιστικής διανόησης και κάποιων πολιτικών να ξεφορτωθούν βιαστικά όλα τα ενθύμια του κομμουνιστικού τους παρελθόντος.

Ο εμφύλιος πόλεμος, που ξέσπασε σύντομα μετά από αυτό, καθυστέρησε την καταστροφή πολλών άλλων μνημείων προς τιμή του ηγέτη της Επανάστασης των Μπολσεβίκων στην χώρα της Κεντρικής Ασίας. Μόνο στις αρχές της δεκαετίας του 2000, όταν η ηγεσία του Τατζικιστάν ξεκίνησε ένα νέο πόνημα οικοδόμησης εθνικής συνείδησης, άρχισαν και πάλι να πέφτουν τα μνημεία του Λένιν σε όλη τη χώρα. Ο “παππούς Λένιν” εξαφανίστηκε από τις κεντρικές πλατείες των μεγάλων πόλεων του Τατζικιστάν. Τα μνημεία αντικαταστάθηκαν από ολοκαίνουργια αγάλματα του Ismoili Somoni, ενός ηγέτη ο οποίος πιστεύεται πως είχε ιδρύσει μια Τατζικική Αυτοκρατορία τον 10ο αιώνα.

Στις περισσότερες πόλεις του Τατζικιστάν, τα σοβιετικά μνημεία προς χάριν του Λένιν αντικαταστάθηκαν από αγάλματα του Ismoili Somoni. Αυτό το μνημείο προς τιμήν του Somoni βρίσκεται στην κεντρική πλατεία της Ντουσάνμπε, ακριβώς εκεί όπου καταστράφηκε το άγαλμα του Λένιν το 1991. Φωτογραφία του Alexander Sodiqov (2010).

Ένας καλύτερος Χίτλερ

Η βιασύνη της κυβέρνησης να καταστρέψει τα αγάλματα του Λένιν προκάλεσε έντονες αντιπαραθέσεις ανάμεσα στους bloggers της χώρας. Κάποιοι υποστήριξαν ότι τα μνημεία της σοβιετικής περιόδου θα πρέπει να καταστραφούν και να ξεχαστούν λόγω του πόνου και της οδύνης που υπέστη η περιοχή εξαιτίας της κατοχής από τους μπολσεβίκους.

Τον Δεκέμβριο του 2011, ο δημοσιογράφος Salim Aioubzod εξήγησε [tj] στο blog του γιατί δεν υπάρχει θέση για τα αγάλματα του Λένιν στο νέο Τατζικιστάν:

Ленин дар моҳи ноябри соли 1919 Михаил Фрунзеро ба ҳайси фармондеҳи Ҷабҳаи Туркистон ба Осиёи Марказӣ фиристод. Бо ин шиор, ки “мақсад ишғоли қаламрав нест, мақсад нобуд кардани ҳариф аст.” Барои ман инҳо далели кофиянд, ки ҳама чизи марбут ба Ленин ва шайкаи ӯ дар гулхан сӯзонида шавад. Пайкараҳои ӯро бояд барчид ва нобуд кард. Онҳо таърих нестанд, дарде таърих аст, ки аз он замон то ҳоло ва боз ҷовидонаҳо мардуми ҷаҳонро азият медиҳад.

Τον Νοέμβριο του 1919, ο Λένιν διόρισε τον Mikhail Frunze αρχηγό του Μετώπου του Τουρκεστάν και τον έστειλε στην Κεντρική Ασία. Ο [λόγος για την αποστολή του Frunze] “δεν ήταν η κατάκτηση της περιοχής, αλλά να εξαλείψει όλους τους εχθρούς”. Πιστεύω πως αυτό παρέχει επαρκή αιτιολόγηση για να καεί οτιδήποτε σχετικό με τον Λένιν και την συμμορία του. Τα γλυπτά του θα πρέπει να συλλεχθούν και να καταστραφούν. Αυτά [ τα γλυπτά] δεν είναι ιστορία, ιστορία είναι ο πόνος που βασάνισε τόσους ανθρώπους από τότε και θα συνεχίσει να τους βασανίζει.

21 χρόνια μετά την ανεξαρτησία του Τατζικιστάν, υπάρχουν κάποια αγάλματα και προτομές του Λένιν ακόμα στη χώρα. Σε αυτή τη φωτογραφία φαίνεται ένα μεγάλο γλυπτό που απεικονίζει τον Λένιν στο Ισταραβσάν, βόρειο Τατζικιστάν. Εικόνα του Sergey Abashin (2012), χρησιμοποιείται με άδεια.

Ο blogger συνέκρινε [tj] επίσης τον Λένιν με τον Αδόλφο Χίτλερ, τον ηγέτη της φασιστικής Γερμανίας:

Агар пайкараҳо таъриханд, чаро дар Олмон пайкараҳои Адолф Ҳитлерро аз ҳама ҷо бардоштанд? Оре, Ленин Ҳитлери каме беҳтар буд, ҳарчанд шояд дар шумораи қурбониёни ҷангу террори онҳо тафовути зиёд нест. Миллионҳо нафар.

Αν τα γλυπτά είναι [σημαντικά για ιστορικούς λόγους], τότε γιατί η Γερμανία απομάκρυνε όλα τα αγάλματα του Αδόλφου Χίτλερ; Ναι, ο Λένιν ήταν ένας ελαφρώς καλύτερος Χίτλερ, αν και πιθανόν να μην υπάρχει μεγάλη διαφορά στον αριθμό των ανθρώπων που σκοτώθηκαν στους πολέμους για τους οποίους  ευθύνονται αυτοί οι δυο άνθρωποι. Εκατομμύρια ανθρώπων [ ήταν τα θύματά τους].

Πιο πρόσφατα, στις 1 Νοεμβρίου, ο Tojikzamin συνέχισε την συζήτηση. Προβληματισμένος από μια παρατήρηση ότι αγάλματα του Λένιν υφίστανται ακόμη σε σχολεία σε όλο το Τατζικιστάν, ο blogger υποστήριξε [tj]:

Мо набояд аз он фаромӯш кунем, ки ҳайкал ин чизи безарар нест. Кӯдаконе ки дар муддати 11 соли хониш хар рӯз Ленинро мебинанд ҳеҷ гоҳ ватандӯстону миллатдӯстон намешаванд. Онхо доимо фикр мекунанд ки мо дар давлати Шуравӣ зиндагонӣ мекунем, яъне давлате ки аз тарафи Русия “матушка” роҳбарӣ мешавад. Ин кӯдакон доимо фикр мекунанд ки “бобои Ленин” кахрамони бузургтарини халқи тоҷик мебошад, ва аз кахрамонҳои аслии миллатамон бехабар мемонанд. Хузури даҳҳо ҳайкалхои Ленин дар ҷумҳурии соҳибистиқлоли мо барои тамоми тоҷикони ҷаҳон айб аст!

Δεν θα πρέπει να ξεχνάμε ότι τα αγάλματα δεν είναι ακίνδυνα αντικείμενα. Παιδιά που βλέπουν τον Λένιν κάθε μέρα κατά την διάρκεια των 11 χρόνων του σχολείου δεν θα αγαπήσουν ποτέ την πατρίδα και το έθνος. Πάντα θα νομίζουν ότι ζούμε ακόμη σε ένα σοβιετικό κράτος, ένα κράτος που κυβερνάται από την “μητέρα Ρωσία”. Αυτά τα παιδιά θα πιστεύουν πάντα ότι ο “παππούς Λένιν” ήταν ο μεγαλύτερος ήρωας του λαού του Τατζικιστάν και δεν θα γνωρίζουν τους πραγματικούς ήρωες του έθνους μας. Η συνεχιζόμενη παρουσία δεκάδων μνημείων του Λένιν στην ανεξάρτητη δημοκρατία μας ντροπιάζει τους Τατζίκους όλου του κόσμου.

Αυτό το άγαλμα του Λένιν για πολύ καιρό βρισκόταν στην κεντρική πλατεία της Κορόγκ στο ανατολικό Τατζικιστάν, μέχρι που αντικαταστάθηκε το 2010 από ένα μνημείο για τον Somoni. Φωτογραφία του Alexander Sodiqov (2009)

Ένας “πραγματικός ήρωας”

Αλλά κάποιοι netizens σκέφτονται διαφορετικά.

Σχολιάζοντας την απομάκρυνση του μνημείου του Λένιν στην Κουντζάντ, την πόλη του βόρειου Τατζικιστάν που αποκαλούσαν και “Leninobod” (Η “πόλη του Λένιν”) μεταξύ 1939-1992, ο Alexey Somin έγραψε [ru] στο blog του:

Разве этот памятник кому-то мешал? Разве мешал он нам строить новое государство, с новыми принципами и ценностями? Почему он просто не мог оставаться там, где стоял, и служить в качестве исторического памятника?

Самое обидное, что памятники и бюсты Ленина убирают по всей стране, заменяя их памятниками Сомони. Зачем? Что такое сделал Сомони, что он заслужил стоять на месте Ленина? Да, когда-то давно он основал империю, в которой таджикский язык был государственным. Но эта империя никогда не называлась “Таджикистаном” и она развалилась через 100 лет. После этого у таджиков не было своего государства, они жили под гнетом тюркских народов. А при Ленине это государство появилось. Так кто же тогда сделал больше для таджиков и для Таджикистана?

Ενόχλησε κάποιον το μνημείο; Μας απέτρεψε από το να δημιουργήσουμε ένα νέο κράτος, βασισμένο σε νέες αρχές και αξίες; Γιατί δεν μπορούσαμε να αφήσουμε το μνημείο στην θέση του ώστε να αποτελεί ένα ιστορικό μνημείο;

Το πιο προσβλητικό είναι πως τα μνημεία του Λένιν και οι προτομές του σε όλη τη χώρα αντικαθίστανται από μνημεία για τον Somoni. Γιατί; Τι έκανε ο Somoni ώστε να αξίζει να αντικαταστήσει τον Λένιν; Ναι, όντως ίδρυσε μια αυτοκρατορία, πολλά χρόνια πριν, όπου η Τατζικική ήταν η κύρια γλώσσα. Αλλά η αυτοκρατορία του δεν αποκαλούνταν ποτέ “Τατζικιστάν” και κατέρρευσε μόλις 100 χρόνια μετά. Μετά από αυτό οι Τατζίκοι δεν είχαν δικό τους κράτος, ζούσαν υπό τον τούρκικο ζυγό. Και στην περίοδο του Λένιν, [οι Τατζίκοι] απέκτησαν δικό τους κράτος. Επομένως ποιος έκανε περισσότερα για τους Τατζίκους και το Τατζικιστάν;

Ένα τεράστιο άγαλμα του Λένιν κυριαρχούσε για πολύ καιρό το τοπίο στην Κουτζάντ (προηγούμενα “Leninobod”), στο βόρειο Τατζικιστάν. Φωτογραφία του Alexander Sodiqov (2003).

Σχολιάζοντας κάτω από αυτή τη δημοσίευση ο Dalnoboyshchik έγραψε [ru]:

Полностью согласен! Памятники Ленину нужно оставить! Это наша история, её нужно уважать. Пусть ставят новые памятники, кому угодно, но и Ленина пусть не трогают. Одно другому не мешает. История рассудит кто был настоящим героем и больше сделал для нашей страны.

Συμφωνώ απολύτως! Τα αγάλματα του Λένιν θα πρέπει να παραμείνουν εκεί που είναι! Αυτή είναι η ιστορία μας, θα πρέπει να γίνεται σεβαστή. Ας φτιάξουν νέα μνημεία προς τιμήν οποιουδήποτε θέλουν, αλλά δεν πρέπει να αγγίζουν τον Λένιν. Η ιστορία θα αποδείξει ποιος ήταν πραγματικός ήρωας και ποιος έκανε περισσότερα για την χώρα μας.

Οι τελευταίες μέρες του αγάλματος του Λένιν στην Κουτζάντ. Φωτογραφία από Asia-PLUS, χρησιμοποιείται κατόπιν άδειας.

Τι πρέπει να γίνει;

Αυτές οι συνεχιζόμενες διαφωνίες για μνημεία είναι αντιπροσωπευτικές των μεγαλύτερων διαφωνιών για τις αρχές και την ερμηνεία της ιστορίας στην κοινωνία του Τατζικιστάν. Εν των μεταξύ, κάποιοι netizens του Τατζικιστάν συζητούν ακόμη και την αξιοποίηση των σοβιετικών μνημείων που έχουν απομακρυνθεί από τις αρχές:

Κάτω από το blog του Somin, o Beparvo πρότεινε [ru]:

Да я согласен что Ленин исторический памятник. Но тогда он не должен стоять в центре каждого города и поселка в Таджикистане. Он должен быть в музее. Да не нужно выкидывать эти памятники или разрушать их. Это история. Нужно их акуратно и спокойно перенести в музей.

Συμφωνώ πως το άγαλμα του Λένιν είναι ένα ιστορικό μνημείο. Αλλά σε αυτή την περίπτωση, αυτό το μνημείο δεν θα έπρεπε να παραμείνει στο κέντρο κάθε πόλης ή χωριού στο Τατζικιστάν. Θα έπρεπε να είναι στο μουσείο. Αυτά τα μνημεία δεν θα έπρεπε να πεταχτούν ή να καταστραφούν. Είναι ιστορία. Θα έπρεπε να μεταφερθούν ήσυχα και προσεκτικά στο μουσείο.

Ο Temur Mengliev έχει διαφορετική άποψη [tj]:

Нужно поступить умнее. Наиболее важные с исторической и эстетической точки зрения памятники Ленину нужно перенести в музеи. А все остальные – а таких по Таджикистану сотни – нужно продать посредством аукциона. Есть ведь граждане, для которых Ленин много значит. Вот пусть и покупают эти памятники и устанавливают у себя во дворе или на даче.

Θα πρέπει να είμαστε πιο έξυπνοι. Τα πιο σημαντικά από τα αγάλματα του Λένιν – από ιστορικής και αισθητικής απόψεως- θα πρέπει να μεταφερθούν σε μουσείο. Και τα υπόλοιπα αγάλματα – και υπάρχουν χιλιάδες τέτοια σε όλο το Τατζικιστάν- θα έπρεπε να δημοπρατηθούν. Υπάρχουν πολίτες για τους οποίους ο Λένιν σημαίνει πολλά. Ας τους αφήσουμε να αγοράσουν αυτά τα μνημεία και να τα βάλουν στις αυλές τους ή σε εξοχικά.

21 χρόνια μετά την ανεξαρτησία, κάποιοι Τατζίκοι ακόμα θαυμάζουν τον Λένιν. Στην Βαρζόμπ, περίπου 40 χιλιόμετρα από την Ντουσάνμπε, ένα ανάγλυφο του Λένιν από γρανίτη κοσμεί μια νεόκτιστη έπαυλη. Φωτογραφία του Christian Mark Bleuer (2012), χρήση κατόπιν άδειας.

Ξεκινήστε τη συζήτηση

Συντάκτες, παρακαλώ σύνδεση »

Οδηγίες

  • Όλα τα σχόλια ελέγχονται. Μην καταχωρείτε το σχόλιο σας πάνω από μία φορά γιατί θα θεωρηθεί spam.
  • Παρακαλούμε, δείξτε σεβασμό στους άλλους. Σχόλια τα οποία περιέχουν ρητορική μίσους, προσβολές ή προσωπικές επιθέσεις δεν θα καταχωρούνται.