Αυτή η δημοσίευση είναι η τρίτη και το τελευταίο κομμάτι από μία σειρά σχετικά με τις πεδιάδες της Βενεζουέλας και το πολιτισμό τους. Μπείτε σ’ αυτόν τον σύνδεσμο για να διαβάσετε την πρώτη δημοσίευση της σειράς, και σ’ αυτόν για να διαβάσετε τη δεύτερη.

Οι προφορικές παραδόσεις των πεδιάδων είναι οι λαμπροί πρωταγωνιστές του πολιτισμού που έχει εξαπλωθεί γύρω από τις επαρχίες της Βενεζουέλας. Οι προφορικές παραδόσεις είναι, ως επί το πλείστον, ένα μείγμα των ιθαγενών πολιτισμών και των Ισπανών, οι οποίοι αντιπροσωπεύουν τη βάση της γλώσσας και των παραδόσεων.

Για να επεκτείνουν, να ενισχύσουν και να διατηρήσουν αυτά τα έθιμα, πολλοί ντόπιοι από αυτά τα μέρη της Βενεζουέλας χρησιμοποιούν τα κοινωνικά δίκτυα και άλλα εργαλεία του Web 2.0. Το διαδίκτυο γίνεται έτσι μια βάση δεδομένων που υποστηρίζεται από πολλές παρεμβάσεις που κυμαίνονται από αυστηρή ακαδημαϊκή εργασία, προσωπικές σημειώσεις που παρατηρούν τις αλλαγές και την επιρροή της αστικής κουλτούρας στη ζωή των ανθρώπων που κατοικούν στις πεδιάδες αυτές, των “llaneros”.

Με αυτόν τον τρόπο, το blog Letras de Cojedes [es] μοιράζεται αυστηρές εργασίες όσον αφορά τη προφορική λογοτεχνία των πεδιάδων, με μελέτες που χρησιμοποιούν ως βάση λαϊκές παροιμίες, ανέκδοτα, παραμύθια και ιστορίες, χαρακτηριστικά αυτής της επαρχίας. Το κύριο σημείο ενδιαφέροντος είναι το κράτος του Cojedes, που θεωρείται σύμφωνα με το blog, η “καρδιά” του πνεύματος llanero της Βενεζουέλας.

Φαντάσματα και πνεύματα

Η προφορική λογοτεχνία των πεδιάδων περιλαμβάνει επίσης ιστορίες για πνεύματα και φαντάσματα. Οι Μύθοι και Θρύλοι της Βενεζουέλας (Mitos y Leyendas de Venezuela) ανατρέχουν στις πιο διάσημες προσωπικότητες των παραμυθιών, που είναι και αυτές που τυπικά χρησιμοποιούνται για να τρομάξουν παιδιά και ενήλικες, ενώ αφιερώνει διάφορα αποσπάσματα σε προσωπικότητες των πεδιάδων. Ο Silbón [es] (έτσι καλείται κάποιος που σφυρίζει πολύ) και η Sayona [es] είναι δύο από τις πιο διάσημες προσωπικότητες που έχουν εξαπλωθεί και σε άλλες περιοχές και των οποίων οι ιστορίες βρίσκονται στο blog. Αυτή είναι μία από τις εκδοχές της ιστορίας του Silbón:

Ο Silbón εμφανίζεται ζοφερά στους μεθυσμένους. Άλλοι llaneros του δίνουν τη μορφή ενός άντρα ψηλού και αδύνατου. Χρησιμοποιεί καπέλο και επιτίθεται στους γλεντζέδες και μεθυσμένους άντρες, ρουφώντας από τον ομφαλό τους το αλκοόλ.

Αυτός ο μύθος υποστηρίζει ότι όταν ο Silbon φτάνει σε ένα σπίτι το βράδυ, γυρίζει το σάκο του και τότε μετράει το οστά ένα προς ένα. Αν κανείς δεν τον ακούσει, ένα μέλος της οικογένειας θα πεθάνει την αυγή.

Εδώ ένα απόσπασμα από την ιστορία της Sayona:

Αυτή η οπτασία με τη φιγούρα μιας ψηλής, αδύνατης, πολύ κομψής γυναίκας με μακριά νύχια θεωρείται σημάδι αποτυχίας και τιμωρίας για την κακή συμπεριφορά και τις απιστίες των ανδρών.

Αυτός ο μύθος προέρχεται από τις πεδιάδες και χρονολογείται από την εποχή της αποικιοκρατίας. Όμως, τη σήμερον ημέρα, ακόμη ακούγονται “παραμύθια” από ανθρώπους που βεβαιώνουν ότι έχουν συλληφθεί με οποιονδήποτε τρόπο από αυτή τη παγωμένη και απαίσια γυναίκα.

Η Sayona έχει την ιδιαιτερότητα να “ξεδιπλώνεται”, αυτό σημαίνει ότι μπορεί να παρουσιάζεται σαν σκυλί, λύκος ή την προαναφερθείσα φιγούρα.

Έτσι, αν είσαι ένας από τους άντρες που διασκεδάζεις να έχεις διάφορες γυναίκες, μην ξεχνιέσαι, γιατί μπορεί μία από αυτές τις μέρες η Sayona να αποφασίσει να σου κάνει μια επίσκεψη…

Contrapunteo [es] (χορός)

Μαζί με τα φαντάσματα και τα πνεύματα, η παράδοση του contrapunteo, που είναι επίσης διαδεδομένος και σε άλλες χώρες της Λατινικής Αμερικής, έχει μια πολύ σημαντική θέση στις πεδιάδες της Βενεζουέλας και της Κολομβίας. Η Elba Romero López στο blog της Orinoco Padre Río (Πατέρα του ποταμού Ορινόκο) κάνει μια προσέγγιση στα βασικά χαρακτηριστικά του:

Contrapunteo. Φωτογραφία από χρήστη του Flickr Sr: aChe, όλα τα δικαιώματα διατηρούνται, χρησιμοποιείται με άδεια.

Ο contrapunteo μπορεί να έχει ενιαία ομοιοκαταληξία (ελεύθερη) ή να συνδέει την ομοιοκαταληξία του προτελευταίου στίχου, δηλαδή, στίχοι ανά ζεύγη. Αυτός ο τρόπος τραγουδιού απαιτεί πνευματική εγρήγορση, γνώση του πολιτισμού των πεδιάδων από τους συμμετέχοντες, καθώς επίσης και την σπίθα που χαρακτηρίζει τον Βενεζουελάνο llanero.

Επίσης, στο blog Cantantes Vallepascuenses [es] (τραγουδιστές του χωριού Πεδιάδα του Πάσχα) ο Carmelo González εξηγεί τις βάσεις και τα θεμελιώδη χαρακτηριστικά:

Ο contrapunteo είναι η πεμπτουσία της μουσικής έκφρασης των κεντρικών πεδιάδων της Βενεζουέλας και της Κολομβίας. Αυτό συμβαίνει όταν δύο τραγουδιστές αποφασίζουν να αυτοσχεδιάζουν στίχους προσπαθώντας να δείξουν γενναιότητα μπροστά στον αντίπαλο. Αποτελείται από μια συζήτηση που γίνεται με το ρυθμό της μουσικής, απαιτεί την εγρήγορση και το επίπεδο της γνώσης των παραδόσεων εκ μέρους των συμμετεχόντων, προκειμένου να απαντούν με αρμονία και συνοχή.

Όταν τα τραγούδια αυτοσχεδιάζονται γύρω από τα μουσικά όργανα στο χορό του contrapunteo, η γλώσσα συνηθίζεται να είναι πικάντικη και ταυτόχρονα προκλητική, με θέματα γύρω από τη φιλία, την πεδιάδα και τα έθιμα με ερωτήσεις και απαντήσεις. Κάποιοι χορευτές του contrapunteo χρησιμοποιούν θέματα προσβλητικά και έχουν ως αρχή να κάνουν τον αντίπαλο να νιώθει απειλούμενος και ταυτόχρονα να τον φέρουν σε θέση “ματ” μπροστά στην κριτική επιτροπή και το κοινό.

Σε αυτό το βίντεο, ο Alcides Padilla και “El Moroturo”[es] προσφέρουν ένα παράδειγμα του contrapunteo:

Η ομιλία των πεδιάδων

Η ομιλία της καθημερινής ζωής των πεδιάδων επίσης προσφέρει στοιχεία για να την ανακαλύψετε. Ο Jeroh Huan, στις Historiografías (Ιστοριογραφίες), διαλέγει μερικές από τις πιο διάσημες εκφράσεις και εξηγεί το νόημά τους. Στη δημοσίευσή του, ο Jeroh μιλά για τη συζήτησή του με έναν δάσκαλο σχολείου που κατάγεται από την επαρχία και απεικονίζει [es] τις επιρροές στη γλώσσα και πώς η διείσδυση της αστικής ζωής στις πεδιάδες συμβάλλει στην εξαφάνιση ορισμένων χρήσεων:

Μερικές φορές ένας llanero σε κάποια ηλικία μιλά με νοσταλγία γι’ αυτό που σήμαινε η πεδιάδα τους περασμένους καιρούς. Παρατηρούν πως τα σύρματα και τα βοσκοτόπια αντικαταστάθηκαν από γαλακτοκομικές εταιρείες που ήταν η δουλειά που έκανε περήφανο τον άντρα για τα ζώα του. Οι μηχανές και τα ποδήλατα αντικαθιστούν τα άλογα, τα γαϊδούρια και τα μουλάρια. Οι εξωλέμβιοι κινητήρες κάνουν το ίδιο με τα bongos, curiaras [es] (είδη κανό), τα κουπιά και τους μοχλούς; και το αλουμίνιο αντικαθιστά το ξύλο, και ούτω καθεξής, όλα εξαφανίζονται αργά αλλά αμείλικτα.

Το πρόβλημα είναι το εξής: στο βαθμό που “τελειώνει η σκληρή δουλειά της πεδιάδας”, ως εκ τούτου, επίσης εξαφανίζονται από τις πεδιάδες αυτές οι ρήσεις, παροιμίες, ανέκδοτα, συγκρίσεις και στίχοι.

Ο blogger επισημαίνει επίσης το μεγάλο αριθμό εικόνων της φύσης των πεδιάδων, όπου τα ζώα και οι συμπεριφορές τους είναι πάντα παρόντες, αλληγορίες της ανθρώπινης συμπεριφοράς. Στη συνέχεια, ως κλείσιμο, μερικά από λόγια που παρουσιάζονται και εξηγούνται στη δημοσίευση “Ρήσεις και παροιμίες των πεδιάδων υπό εξαφάνιση” [es]:

· “Ένα ραβδί δεν κάνει ξύλο”. Για να δείξουν ότι ένα άτομο δεν είναι αρκετό για να κάνει ή να διατηρήσει κάτι.

· “Είδαν άσπρο το αυτί μου”, ή “σε έναν τύπο είδαν άσπρο αυτί” για να πουν σε κάποιον ότι φαίνεται χαζός. (Αυτό γιατί η τίγρη έχει το σημείο κίτρινο ενώ ο οσελότος [es]- μικρό αιλουροειδές άσπρο).

· “Ο τύπος είναι σαν το παγόνι, ωραίος αλλά δεν τραγουδά” Έχει το ίδιο νόημα με το προηγούμενο [ότι ο αναφερόμενος δεν πείθει κανέναν] και επίσης χρησιμοποιόταν για να σημειώσουν έναν άντρα ως ομοφυλόφιλο.

· “Σηκώνω το κανό”. Σημαίνει ότι βοηθάς κάποιον, σχεδόν πάντα, οικονομικά.

· “Είσαι caimán (είδος αλιγάτορα) από τον ίδιο σωλήνα, είτε καλός είτε απαίσιος”. Για να υποδείξουν ότι δύο άνθρωποι στους οποίους αναφέρονται είναι της ίδιας φύσης και δεν μπορούν να τους εμπιστευτούν.

Σημείωση: Έχει γίνει προσπάθεια να γραφτούν οι λέξεις όσο το δυνατόν καλύτερα σύμφωνα με την προφορά των ομιλητών, όπως αναπτύσσεται μέσω συζήτησης στην πεδιάδα.