Γαλλόφωνη Αφρική: Ακτιβισμός με ποίηση επί σκηνής

Το άρθρο αυτό αποτελεί τμήμα του ειδικού μας αφιερώματος Γλώσσες και Διαδίκτυο.

Τους τελευταίους 10 μήνες, σε όλο τον κόσμο έχουν ξεπηδήσει κοινωνικά κινήματα σε εντυπωσιακό βαθμό. Όλα ξεκίνησαν με μια πράξη απόγνωσης [en] στην πόλη Sidi Bouzid της Τυνησίας και τώρα έχουν εξαπλωθεί σε 87 χώρες και 951 πόλεις [en] σε όλο τον κόσμο, σύμφωνα με τους οργανωτές του Ενωμένου Κινήματος για την Παγκόσμια Αλλαγή.

Η διαμαρτυρία έξω από οργανισμούς είναι ένας τρόπος έκφρασης της επιθυμίας για αλλαγή στην κοινωνία. Ωστόσο, υφίστανται κι άλλες μορφές ακτιβισμού εδώ και κάποιο διάστημα και τώρα αναθερμαίνονται σε όλο τον κόσμο ως επίδειξη διαμαρτυρίας ενάντια στο παρόν στάτους κβο. Η ρυθμική ποίηση επί σκηνής (Poetry slam) [en] είναι ένα γνωστό κανάλι έκφρασης για πολλούς ακτιβιστές στη Βόρεια Αμερική, αλλά πλέον και ο υπόλοιπος κόσμος έχει αγκαλιάσει αυτό το μοναδικό μείγμα ποίησης και ρυθμικής προφορικής αφήγησης.

Πολλοί το βρίσκουν δύσκολο κατά καιρούς να συσχετιστούν με μια μορφή έκφρασης που συχνά συνδέεται λανθασμένα με τη νεολαία των πόλεων της Βόρειας Αμερικής. Η ρυθμική ποίηση επί σκηνής είναι τώρα βαθιά εδραιωμένη στην κουλτούρα πολλών χωρών ειδικά στην Αφρική, γιατί ενσωματώνει την αφρικανική παράδοση της προφορικής αφήγησης. Ιδού ορισμένα παραδείγματα “poetry slam” από την αφρικανική ήπειρο και το πλαίσιο εντός του οποίου εκφράστηκαν.

Αραβική Επανάσταση

Ο King Bobo στο UniversalSlam έγραψε ένα αφιέρωμα στην νεολαία της Τυνησίας, της Αιγύπτου, της Συρίας και της Λιβύης με τίτλο “Liberté chérie j’écris ton nom” (Αγαπημένη ελευθερία, γράφω το όνομά σου) [fr]:

Liberté chérie j’écris ton nom
Ecoutez ce vent de liberté qui souffle dans toutes les langues
La jeunesse tunisienne s’exprime sur les murs
Avec des slogans tracés à la peinture
Liberté, liberté, liberté
La jeunesse égyptienne grave sur les sépultures
Des hiéroglyphes modernes inscrits pour le futur
La jeunesse syrienne ne voit que des balles perdues
Qui ricochent un peu partout et qui tracent sur les murs
Les poètes libyens de Benghazi murmurent
Des poèmes satiriques comme des caricatures

Αγαπημένη Ελευθερία, το όνομά σου γράφω
Ακούστε τον άνεμο αυτό ελευθερίας που πνέει σε όλες τις γλώσσες
Η νεολαία της Τυνησίας γράφει πάνω στους τοίχους
με συνθήματα ζωγραφιές
Ελευθερία, ελευθερία, ελευθερία
Η νεολαία της Αιγύπτου χαράζει στους τάφους
μοντέρνα ιερογλυφικά χαραγμένα για το μέλλον
Η νεολαία της Συρίας βλέπει μονάχα αδέσποτες σφαίρες
που σφυρίζουν τριγύρω και αφήνουν σημάδια στους τοίχους
Οι Λίβυοι ποιητές της Βεγγάζης μουρμουρίζουν
σατιρικά ποιήματα καρικατούρες.

Αλγερία

Ο Fodil Belhadj, Αλγερινός συγγραφέας, ποιητής και blogger στο Regards Africains (Αφρικανικές ματιές) [fr], μιλάει για την υπόσχεση ανεξαρτησίας της Αλγερίας [fr] και τη συγκρίνει με τη δική του ιστορία και την εξορία από την πατρίδα του [fr]:

Ο Fodil Belhadj δημοσιεύει επίσης στο blog του ανοιχτή επιστολή προς τον Αλγερινό στρατό [fr] :

.. Cela s’appelle l’autodétermination Chère Armée Algérienne. L’aurais-tu par je ne sais quel crime oublié ? Ah oui j’avais oublié que les Algériens s’étaient « trompés » en mandatant 188 députés du Front islamique du salut. Oui c’est vrai z’avaient qu’à pas voter pour de méchants islamistes, alors que toi tu es tellement, tellement sympathique. Chère Armée Algérienne. C’est tout ce que tu as trouvé comme argument spécieux, s’il en est, pour écraser ton propre peuple et rassurer « ta » communauté internationale…!
Sache donc grande muette puisque tu feins de ne point le comprendre, et à défaut de l’admettre, que démocratie signifie : Se soumettre au verdict des urnes.

…ονομάζεται αυτοδιάθεση, αγαπητέ στρατέ της Αλγερίας. Πώς μπορείς να ξεχνάς; Σωστά, ξέχασα πως οι Αλγερινοί “έκαναν λάθος” και ψήφισαν 188 βουλευτές του Ισλαμικού Μετώπου (FIS). Είναι αλήθεια πως δε θα ‘πρεπε να ψηφίσουν τους κακούς και μοχθηρούς Ισλαμιστές και πως εσύ είσαι τόσο πιο συμπαθητικός. Αγαπημένε μου στρατέ της Αλγερίας. Αυτό το επιχείρημα σου έχει μείνει μόνο για να συνεχίζεις την καταστολή του λαού σου και τη διασφάλιση της “δικής σου” διεθνούς κοινότητας;
Θα ‘πρεπε να γνωρίζεις, μεγάλε και σιωπηλέ [στμ: παρατσούκλι του στρατού σε πολλά γαλλόφωνα έθνη], αν και προσποιείσαι πως δεν το ξέρεις, πως δημοκρατία σημαίνει αποδοχή της ετυμηγορίας της κάλπης.

Δημοκρατία του Κονγκό

Ο Abd al Malik είναι γνωστός τραγουδιστής και ποιητής που μεγάλωσε στην Μπραζαβίλ της Δημοκρατίας του Κονγκό. Κοινωνικά και πολιτικά ενεργός, ιδιαίτερα σχετικά με την αντίληψη του Ισλάμ στη Γαλλία, δημιούργησε με άλλους καλλιτέχνες την ομάδα “Νέοι Αφρικανοί Ποιητές” (NAP) [fr]. Στο ποίημα του με τίτλο “Soldat de plomb” (Το μολυβένιο στρατιωτάκι), ο Malik περιγράφει τον αγώνα μιας θυμωμένης νεολαίας που προσπαθεί να γίνει ένα με το “κανονικό”:

Soldat de plomb, soldat de plomb
Bien sûr qu'un sourire nous aurait fait plaisir,
Juste un peu d'attention et peut-être ça aurait été autrement.
Nous aurions été des enfants normaux et pas des enfants soldats,

Μολυβένιο στρατιωτάκι, μολυβένιο στρατιωτάκι,
σίγουρα ένα χαμόγελο θα ήταν καλό,
Λίγη προσοχή κι ίσως όλα θα ήτανε αλλιώς,
θα μπορούσαμε να είμαστε κανονικά παιδιά αντί για παιδιά στρατιώτες

Μαρόκο

Στο Μαρόκο, η ανεξάρτητη ειδησεογραφική πύλη Mamfakinch περιέγραψε πως το κίνημα της 20ής Φλεβάρη έδωσε φωνή στην επιθυμία τους για αλλαγή λίγους μήνες πριν με διαφορετικό τρόπο [fr]:

Nous sommes jeunes, nous sommes capables d’innovation ! Pour ne pas tomber dans la banalisation de nos formes de protestation, et au vu de l’essoufflement que peuvent ressentir nos concitoyens et principalement les jeunes par les sit-in répétitifs, la coordination de Rabat des jeunes du 20 févier a décidé de diversifier ses formes des contestations.
C’est dans cet esprit nous avons choisi, après un long débat, de faire un Flash-mob: Plus précisément, un Freeze ( on explique plus bas le principe) et un petit concert de musique et poèmes contestataires.

Είμαστε νέοι, ικανοί για καινοτομία! Για να μην ευτελιστούν οι διαμαρτυρίες και μιας που έχουμε το κίνημα των πολιτών, ειδικά την νεολαία, να κουράζεται από τις επανειλημμένες καθιστικές διαμαρτυρίες, η επιτροπή συντονισμού αποφάσισε να διαφοροποιήσει τον τρόπο διαμαρτυρίας της.
Μετά από μεγάλη συζήτηση, αποφασίσαμε να κάνουμε ένα flash-mob (“στιγμιαίος όχλος”), πιο συγκεκριμένα ένα freeze (“πάγωμα”, ακινητοποίηση στο δρόμο), μια μικρή συναυλία και λίγη ποίηση από ακτιβιστές.

Ιδού ένα βίντεο από μέρος της διαμαρτυρίας:

Μαδαγασκάρη

Ορισμένοι υποστηρίζουν ότι οι αρχικοί σπόροι του poetry slam φύτρωσαν στη Μαδαγασκάρη. Η μαλγασιανή κουλτούρα πάντοτε ενσωμάτωνε Hainteny (μαλγασιανή λέξη για τη “λεξιγνωσία”), μια παραδοσιακή μορφή μαλγασιανής προφορικής λογοτεχνίας και ποίησης με ευρεία χρήση μεταφορών.

Το Kabary είναι η προφορική δημόσια έκφραση του Hainteny και η προγενέστερη μορφή του χρονολογείται από το 18ο αιώνα. Kabary συχνά χρησιμοποιούνται σε κοινωνικές συγκεντρώσεις, όπως αρραβώνες ή γάμοι, όπου ο ομιλητής για κάθε οικογένεια έμπαινε σε ένα αυτοσχέδιο “αγώνα λέξεων”. Συνήθως απορριπτέες από τους άνδρες, ιδού μια σπάνια περίπτωση Μαλγασιανών γυναικών που μιλούν Kabary [mg]:

Μαυρίκιος

Η ρυθμική ποίηση επί σκηνής έφτασε και στο νησί του Μαυρίκιου. Ο Stefan Hart de Keating, γνωστός επίσης και ως StefH2K, είναι ένας από τους πρωτοπόρους του poetry slam στον Ινδικό Ωκεανό. Ο StefH2K εξηγεί πως η παρουσία είναι το ίδιο σημαντική με την ποιότητα του κειμένου.

Συζητά για την κρίση ταυτότητας που νιώθει μερικές φορές η ασιατική μειονότητα στο Μαυρίκιο [fr, kr]:

LE Sino-Mauricien

Aujourd’hui
Je veux slamer
Pour tous ceux
Qui comme moi en ont marre
D’être mis à l’écart
Car je ne suis pas qu’un petit Chinois
Mais un Mauricien
Comme toi… comme toi… comme toi
Oublie mon accent chinois
Ma langue maternelle, c’est le créole
Ki to ti kroir toi ? Mo pa konn koz kréol ?
Même si je regarde Jackie Chan à la télé
Ou pratique le kung-fu
Fou, hein ?
Ma danse préférée reste le séga

Οι Σινο-Μαυρικιανοί

Θέλω να μιλήσω
για αυτούς σαν και μένα
που έχουν κουραστεί
να εξοστρακίζονται
Γιατί δεν είμαι μονάχα ένας μικρός Κινέζος
Είμαι επίσης Μαυρικιανός
σαν εσένα, σαν εσένα, σαν εσένα
Ξέχνα για λίγο την κινέζικη προφορά μου
η μητρική μου γλώσσα είναι τα κρεολικά
Τι νόμισες; Πώς δεν μπορώ να μιλήσω κρεολικά;
Ακόμα κι αν βλέπω Τσάκι Τσαν στην τηλεόραση
ή κάνω κουνγκ-φου
σε μπέρδεψα ε;
Ο αγαπημένος μου χορός είναι και πάλι ο séga

Υπάρχουν πολλοί λόγοι που ο κόσμος διαμαρτύρεται στους δρόμους ή μπαίνει σε πολιτικούς διαπληκτισμούς. Αυτό που υφίσταται ως αποτέλεσμα είναι πως ο τρόπος που το κάνουμε τείνει να τροφοδοτεί ο ένας τον άλλο πολύ πιο γρήγορα. Παρομοίως, η ρυθμική ποίηση επί σκηνής ξέφυγε από τα σύνορά της κι έφτασε να είναι ένα μοναδικό κανάλι αυτοέκφρασης και κοινωνικού ακτιβισμού. Στην πραγματικότητα, η άνοδος των μέσων κοινωνικής δικτύωσης πιθανότατα διαδραμάτισε ρόλο στο γρηγορότερο χαρακτηρισμό του poetry slam ως παγκόσμια φωνή για τους καταπιεσμένους.

Το άρθρο αυτό αποτελεί τμήμα του ειδικού μας αφιερώματος Γλώσσες και Διαδίκτυο.

Ξεκινήστε τη συζήτηση

Συντάκτες, παρακαλώ σύνδεση »

Οδηγίες

  • Όλα τα σχόλια ελέγχονται. Μην καταχωρείτε το σχόλιο σας πάνω από μία φορά γιατί θα θεωρηθεί spam.
  • Παρακαλούμε, δείξτε σεβασμό στους άλλους. Σχόλια τα οποία περιέχουν ρητορική μίσους, προσβολές ή προσωπικές επιθέσεις δεν θα καταχωρούνται.