Μια πρωτοβουλία για τη δημιουργία ενός Δημόσιου Εποπτικού Συμβουλίου για τον έλεγχο των Μέσων στη Ρωσία ίσως να φαίνεται βγαλμένη από το 1984 του Orwell, αλλά είναι ηδη μια πραγματικότητα στη χώρα, που ακόμη παλεύει για να γίνουν αποδεκτές έννοιες όπως η δημοκρατία και η ελευθερία του λόγου.

Η επιστολή [ru] πίσω από αυτή την πρωτοβουλία, με διαμαρτυρίες για το χαμηλό επίπεδο της ηθικής στην τηλεόραση, απευθύνεται στον Πρόεδρο της Ρωσίας Ντιμίτρι Μεντβέντεφ και στον Πρωθυπουργό Βλάντιμιρ Πούτιν. Την επιστολή υπογράφουν πολλοί επιφανείς ηθοποιοί και “εργάτες της τέχνης”, ανάμεσά τους ο οσκαρικός σκηνοθέτης Nikita Mikhalkov και άλλοι “αγαπημένοι” ρώσοι bloggers.

Ηθική κατάπτωση

Πέτα την τηλεόρασή σου! Φωτογραφία του χρήστη Rex Dingler στο Flickr (CC BY-NC 2.0).

Η επιστολή επιστά την προσοχή στην ανηθικότητα των ρώσικων media και συνδέει την άνοδο της “ηθικής κατάπτωσης ενός μεγάλου μέρους της κοινωνίας μας” με την έλλειψη ελέγχου από το κράτος:

Продолжаются попытки предать забвению и намеренно исказить отечественную историю, культуру, традиции. Нравственные идеалы, гражданственность и патриотизм в процессе воспитания и обучения детей и молодежи формируются слабо. Приходится с сожалением констатировать утрату многих базовых ценностей, падение общего культурного уровня. Во многом «благодаря» новой культурной политике государства поползла вверх кривая роста преступности, алкоголизации, наркомании, педофилии, суицидов, коррупции и прочих социальных пороков. Возрастает степень моральной деградации значительной части нашего общества. На призывы неравнодушных людей к властям остановить нравственное разложение нации мы слышим: Извините, у нас – демократия.

Считаем необходимым приступить к созданию Общественного наблюдательного совета, осуществляющего контроль за соблюдением средствами массовой информации исторически сложившихся норм нравственности. Такой контроль, связанный с возможностью общественного порицания, не имеет ничего общего с политической цензурой недавнего исторического прошлого.

Η πρωτοβουλία δεν έχει τύχει ιδιαίτερης υποστήριξης από τους  bloggers. Αν και οι περισσότεροι συμφωνούν με την έλλειψη αισθητικής στα ρώσικα media, καταδικάζουν οποιαδήποτε προσπάθεια ανοιχτής λογοκρισίας του περιεχομένου τους.

Η blogger helenova αναρωτιέται [ru] για τα κίνητρα της επιστολής. “Βέβαια, ένα κείμενο γραμμένο από εργαζόμενους της τέχνης σχετικά με τη λογοκρισία, την πνευματικότητα και την εκκλησία είναι τραγικά αδέξιο και κοντόφθαλμο”, γράφει. “Δεν μπορώ να καταλάβω γιατί το έχουν υπογράψει αξιοσέβαστοι ενήλικες μεταξύ των οποίων πολλοί έχουν κατά πάσα πιθανότητα βιώσει τα πλεονεκτήματα της λογοκρισίας.”

Η helenova είναι σκεπτική για το μέλλον της πρωτοβουλίας και εξηγεί γιατί δεν θα λειτουργήσει:

Αλλά μπορεί κανείς να τους καταλάβει: κύματα κακογουστιάς από τις τηλεοπτικές οθόνες έχουν πλημμυρίσει κάθε τι καλό κι ευγενές εδώ και πολύ καιρό. Αυτό θα έπρεπε να σταματήσει κάπου αλλά οι επιστολές αυτές δεν θα βοηθήσουν. […] Επειδή η πολιτική ενός τηλεοπτικού καναλιού καθορίζεται από την διοίκηση που υποτίθεται πως γνωρίζει τις ανάγκες του κοινού. Καθορίζεται επίσης από το Παντοδύναμο Χρήμα.

Ο Eugenyshultz ασκεί κριτική [ru] στην πρωτοβουλία και καταδικάζει κάθε απόπειρα για λογοκρισία τηλεοπτικού περιεχομένου (αυτή είναι και η γενικότερη αίσθηση ανάμεσα στους bloggers):

Είναι για μένα ξεκάθαρο πως κάθε μονοπρόσωπο ή συλλογικό (με μικρό αριθμό μελών) όργανο λογοκρισίας – ακόμη και με τις καλύτερες προθέσεις – σταδιακά θα μετατραπεί σε “πνίχτη της ελευθερίας.” Οι ιδέες του Mikhalkov για τη λογοκρισία, κινούνται, απ'οτι καταλαβαίνω από το κείμενο, προς την ανεύρεση ενός καλού λογοκριτή. Αλλά αυτή η προσέγγιση δεν οδηγεί πουθενά. Αντικειμενικοί λογοκριτές δεν υπάρχουν.

Μερικοί bloggers δεν μπορούν παρά να ασκήσουν κριτική στον σκηνοθέτη Nikita Mikhlakov, με τη διάσημη διαμάχη του με bloggers για τις κωμικές εκδόσεις αφισών της νέας ταινίας του “Burnt by the Sun 2.”

Ο blogger master-radar αποκαλεί [ru] τον Mikhalkov “Μεγάλο Ιεροεξεταστή” και ο batanin κατηγορεί [ru] τον σκηνοθέτη πως ξέχασε τη λογοκρισία κατά την κομμουνιστική περίοδο.

Νέα πραγματικότητα και παλιός τρόπος σκέψης

Η δυσαρέσκεια με το χαμηλό επίπεδο του περιεχομένου των media στη Ρωσία υπάρχει από το παρελθόν και στρέφεται κυρίως γύρω από ψυχαγωγικά προγράμματα στην τηλεόραση. Το διαβόητο reality show DOM 2, για παράδειγμα, αποτέλεσε για μεγάλο διάστημα το θέμα ενός έντονου διαλόγου για το “Τι θέλει ή τι χρειάζεται το κοινό”.

Το Διαδίκτυο δεν αποτελεί εξαίρεση. Από ψηλά, υπάρχουν προσπάθειες για να παρουσιαστεί το μέσο ως πλατφόρμα για την πορνογραφία και την παιδοφιλία. Ο Βλάντιμιρ Πούτιν κάποτε είπε ότι το 50% του περιεχομένου στο Διαδίκτυο είναι πορνογραφικό και μείωσε το ρόλο του ως μια αξιόπιστη πηγή πληροφόρησης.

Παρόλα αυτά η πρωτοβουλία για τη δημιουργία του Εποπτικού Συμβουλίου κατά πάσα πιθανότητα δεν θα οδηγήσει πουθενά. Όσο καταθλιπτικό και άγευστο και αν είναι το περιεχόμενο των ρώσικων media σήμερα (όπως και σε πολλές άλλες χώρες), η επιστροφή στις ημέρες του παλιού kultsovet, του αρμόδιου συμβουλίου για το περιεχόμενο και τα καλλιτεχνικά προϊόντα της Σοβιετικής Ένωσης, μοιάζει σχεδόν αδύνατη.

Όμως, αυτή η πρόταση για τον έλεγχο του περιεχομένου στα media αποτελεί μια ένδειξη της μακρόχρονης διαμάχης μεταξύ της νέας μηντιακής πραγματικότητας και της παλαιάς σχολής σκέψης που βρίσκεται στην εξουσία. Ενώ η νεότερη γενιά δεν φαίνεται να ενοχλείται με το περιεχόμενο των μέσων ενημέρωσης και του διαδικτύου, η παλαιότερη γενιά αποτυγχάνει να κατανοήσει το γεγονός ότι οι άνθρωποι είναι ελεύθεροι να επιλέγουν το τι θα δουν, θα ακούσουν και θα διαβάσουν.